Triestig nieuws op donderdag 31 maart: de Brits-Iraakse toparchitecte Zaha Hadid is op 65-jarige leeftijd gestorven aan een hartaanval. Wij doken ons archief in en visten dit mooie portret op uit de Straffe Vrouwen reeks:
IF I WERE A GUY, WOULD THEY CALL ME A DIVA?
La Hadid is de leading lady van de architectuur. Wereldwijd. En dat kan tellen.
Wie is Zaha? Een van de meest gewilde architecten van dit ogenblik. Heeft met haar architectenstudio, waar 400 mensen werken, momenteel zo’n 950 projecten op de teller staan. Elk land, elke stad wil een gebouw van Hadid. Modehuizen en designmerken willen hun naam aan haar verbinden. Ze reist voortdurend van project naar project, van schets naar inhuldiging.
Het vreemde is… Opmerkelijk is dat Zaha pas vanaf 2002, toen ze vijftig was, succes begon te krijgen. Haar unieke visie op architectuur speelde haar nogal wat parten. Nu krijgt ze pas de erkenning en de kansen waarvoor ze jaren gevochten heeft. Zaha is very big business. Multigetalenteerd, met een aanstekelijk en onderkoeld gevoel voor humor. Maar ook een gesel voor andersdenkenden. En een diva volgens criticasters en recensenten. Ze liet bij de opening van haar eerste belangrijke publieke gebouw, het Cincinnati Art Center in 2003, haar hele staf dan ook een T-shirt dragen met als opschrift ‘Would they call me a diva if I were a guy?’.
Wat hééft Zaha? Zaha’s eigenzinnige benadering van architectuur leverde haar in het begin van haar carrière alleen problemen op. Heftige problemen. Ze bleek te koppig en wilde geen enkel compromis sluiten met haar klanten. Ze kreeg geen enkele steen van de grond. Sommigen dachten dat haar ideeën niet te verwezenlijken vielen. Stedenbouwkundige diensten keurden keer op keer haar plannen af. “Het was een rottijd”, zo verklaart ze. “Ik zag er misschien niet depressief uit, maar het was kantje boord. Ik koos er heel bewust voor om niet te stoppen, maar het had echt helemaal anders kunnen aflopen.” Blijkt nu dat Zaha’s koppigheid de sleutel van haar wereldwijde succes is geworden. De tijden zijn veranderd. Dat ze haar ingewikkelde structuren vroeger vooral via tweedimensionale tekeningen moest uitleggen, bleek een heel groot struikelblok. Intussen zijn haar concepten sneller te doorgronden omdat ze nu met computerbeelden kunnen worden ‘ontplooid’. De technische mogelijkheden zijn uitgebreider. Ook de mentaliteit tegenover haar ontwerpen is veranderd. Mensen hebben meer nood aan gebouwen zoals Zaha Hadid ze ziet. Zaha’s gebouwen maken de wereld namelijk een heel stuk zachter.
Haar visie “Architectuur gaat over welzijn. Ik denk dat mensen zich gewoon goed willen voelen in een ruimte”, aldus Zaha. “Enerzijds gaat architectuur over beschutting, anderzijds ook over plezier.”
Hadid wil dat mensen een structuur, een bouwwerk als het ware innemen, bezetten, er hun plek van maken. Gebouwen moeten bovendien vormelijk deel uitmaken van de omgeving. Daken golven mee met het landschap, met de omliggende tuinen. Sommigen noemen het transcendente architectuur, anderen noemen het deconstructivisme, nog anderen barok modernisme. Er zijn geen verticale muren, alleen bubbelachtige, amoebische volumes, elegant verwrongen en gedraaide vlakken. Gebouwen zijn zwangere omhulsels en bestaan voor Hadid niet langer uit muren, daken of ramen. Haar wolkenkrabbers zijn prisma’s die zich ontplooien, vertakte vlechtwerken die als ranke planten uit de grond schieten. De monumentaliteit van haar gebouwen ligt in een combinatie van gestileerde natuurelementen, een afgemeten maar woeste elegantie en een vormelijke pseudolichtheid. Zaha’s werk ademt sensualiteit uit, ook al zijn het harde bolsters van staal, glas en beton. “Ik wil dat mijn architectuur een rauwe, vitale en aardse kwaliteit heeft”, aldus Zaha Hadid.
