Weet jij welk verhaal achter je jeansbroek, beha of sneakers schuilt? Veel, zòveel meer dan het feit dat je ze ooit gedragen hebt op dit of dat event. Honderden, zoniet duizenden jaren modegeschiedenis gingen eraan vooraf en bepaalden wat er tegenwoordig in je kleerkast ligt. Cultureel erfgoed dat vandaag de dag eindelijk op een voetstuk wordt geplaatst.
Google Arts & Culture, de nonprofit antenne van Google, pakte vorige week uit met een ambitieuze onderneming: onder de noemer “We Wear Culture” vertaalde het drieduizend jaar modegeschiedenis naar een nooit eerder gezien digitaal museum. Meer dan honderdtachtig instituten uit veertig landen zetten hun schouders onder het project, in het totaal goed voor vierhonderd razend interessante online expo’s over onze klederdracht en alle verhalen die achter een schijnbaar onschuldig stuk stof schuilen. Mode van iedereen en voor iedereen dus.
Het Antwerpse Modemuseum was één van de partners van het project en zet zich al decennialang in om Belgische mode voor de eeuwigheid te bewaren, archiveren en te laten spreken. Een nobel doel dat zich ook laat voelen in het nieuwste initiatief van het MoMu: het museum wil de gigantische privéverzameling vintage van kostuumontwerpster en docente Frieda Dauphin-Verhees als studiecollectie opnemen in haar archief en beschikbaar stellen, zowel on- als offline. Om dit initiatief waar te maken, de collectie telt duizenden stukken uit de twintigste eeuw, verzamelt het fondsen in via het crowdfunding platform Goteo –giften zijn al mogelijk vanaf één euro.
Waarom je iets zou schenken? Frieda gebruikte tijdens haar carrière de vintage in haar lessen Theaterkostuumontwerp aan de Antwerpse Academie. De aanpak waarbij studenten de stukken konden aanraken, ervaren en analyseren, gold toen als uniek. Vandaag wil ze er een bredere educatieve tool van maken, opnieuw kwestie van mode naar ièdereen te brengen. Wij voelden de ontwerpster aan de tand over dit mooie project:
Hoe ben je tot deze verzameling gekomen?
De collectie omvat meer dan 1000 stukken, maar ik heb nooit veel geld gehad en heb ook nooit echt iets betaald voor mijn verzameling. De dingen die ik samenbracht, zijn persoonlijke spullen, kledij die heb ik gekregen via vrienden en familie, of dingen die ik via Spullenhulp, het Leger des Heils en andere ‘voddenwinkels’ op de kop kon tikken. Mijn verzameling bestaat voornamelijk uit 20ste eeuwse stukken. Er zit ook wat ouder materiaal tussen, maar om echt oude stukken te scoren, heb je veel geld nodig en dat had ik dus niet.
Waarom ben je die collectie beginnen aanleggen?
Ik ben al heel mijn leven geboeid door geschiedenis, ook al ben ik daar niet in opgeleid. Mode vertelt ontzettend veel over hoe mensen leven en leefden. Zo heb ik in mijn collectie een katoenen jurkje dat op een bijzonder slechte manier werd hersteld na de Tweede Wereldoorlog: van twee kapotte kleedjes werd er eentje gemaakt, want de mensen hadden niet veel. Het is boeiend om de verbanden te zien tussen mode enerzijds en de economische tijdgeest of belangrijke gebeurtenissen anderzijds, zoals de introductie van de anticonceptiepil. Dat laatste heeft wel degelijk effect gehad op onze garderobe, ik kan je er al lang over vertellen.
Ik heb altijd voor de afdeling Theaterkostuumontwerpen van de Academie gewerkt. Het is een luik dat met een andere benadering werkt dan het mainstream ontwerpen van mode. Theaterkostuums zijn geen accessoire, maar instrumenten om de psychologie en het verhaal van de personages te uiten. Je moet een theaterstuk en karakter goed analyseren voor je aan de slag kan en dàt vertrekpunt maakt het werk radicaal anders dan modeontwerpen. Ik denk dat dit deels mijn fascinatie voor modegeschiedenis verklaart.
Hoe werden die stukken tot nu bewaard? Het archiveren van mode is een lange en moeizame onderneming, zo bleek enkele jaren geleden uit ons magische bezoek aan de archieven van het ModeMuseum…
Alles wordt bij mij thuis, in Zurenborg, bewaard in dozen en oude valiezen. Een groot deel staat in mijn slaapkamer, zodat ik het dicht bij mij heb. Vooral een stukje van mijn schoenenverzameling, die ik mijn bijoukes noem, wil ik altijd bij mij hebben en wil ik kunnen zien vanuit mijn bed.
Hoe zie je de toekomstige educatieve tool? Hoe zal die werken en wie zal er toegang tot hebben?
We willen een tijdslijn maken met deze verzameling, een tijdsdocument die de hele twintigste eeuw omvat. Het is belangrijk dat deze collectie kan gebruikt worden als een studiecollectie, op dezelfde manier als ik ze gebruikte in mijn lessen. Bezoekers zullen effectief kunnen werken met de objecten onder toezicht van MoMu-medewerkers. De tijdslijn zal de reeds bestaande studiecollectie van het MoMu aanvullen en zal in de bibliotheek kunnen geraadpleegd worden op afspraak. We hopen met ermee klaar te zijn tegen het einde van het jaar.
Wat kunnen modestudenten leren uit historische stukken?
Ik was als kind al bijzonder geboeid door kleding en vroeg me altijd af hoe een kledingstuk in elkaar zat. Door het te bestuderen, aan te raken en te manipuleren leer je hoe iets gemaakt is én krijg je respect voor de materialen en technieken die erachter schuilen. Vroeger werd kleding met de hand gemaakt, studenten beseffen dat vaak niet… Met een powerpoint presentatie leer je niets over hoe iets echt in elkaar zit, daarvoor heb je echte stukken nodig. Ik gebruikte mijn stukken in eerste instantie voor mijn werk als kostuumontwerpster, later ben ik mijn verzameling gaan gebruiken voor mijn lessen Theaterkostuumontwerpen aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten in Antwerpen. Ik heb altijd op mijn eigen manier lesgegeven en gaf eerst mijn uitleg, waarna ik de dozen met mijn kleding op tafel poneerde en de studenten de objecten mochten aanraken. Daarna haalde ik alles weg en moesten ze de stukken vanuit hun geheugen natekenen. De eerste keer lukte dat moeilijk, maar na een jaar konden ze het wél. Ik wilde dat mijn studenten vooral visueel leerden waarnemen.
Er wordt weleens gezegd dat mode circulair is en zichzelf constant herhaalt, liggen daar bepaalde mechanismen achter?
Volgens mij maakten stukken die “uit de mode” waren voor het eerst een comeback in de jaren zeventig. Daarvoor droegen mensen wel oude kleren of recycleerden ze die om er iets nieuws van te maken, maar het bleven in essentie oude kleren die opnieuw functioneel werden. Het verschil is dat we in de jaren zeventig de kledij van onze ouders droegen omdat we dat hip en mooi vonden. Het ging om zwierige jurkjes uit de jaren dertig en veertig. Volgens mij was dit de eerste keer dat je van een echte retro mode kan spreken. Trends ontstaan onder de mensen, vaak in het artistieke milieu, en die trends worden op hun beurt opgepikt door de modeontwerpers.
Ook gebeten door vintage? Ontdek hier hoe de kostuums van het populaire Downton Abbey bijna volledig uit historische stukken werden opgetrokken en hoe je ook in België van het speuren naar oldschool mode je droomjob kan maken. Wie graag haar eigen garderobe met vintage moois aanvult, houdt daarbij trouwens best deze shopping tips in het achterhoofd -wist je bijvoorbeeld dat eenzelfde stuk duurder zal zijn in Brussel dan in andere steden?
