Hidden Belgium: dit zijn de vreemdste plekken in ons land

“Ik denk dat ik de enige persoon ter wereld ben die naar België is verhuisd omdat hij in België wilde zijn. Niet voor een job, niet voor de liefde, gewoon voor het land, dit is de meest fascinerende plek ter wereld!” Serieus? Een lesje bizar patriottisme door de ogen van een buitenlander.

Buitenlander in kwestie is Derek Blyth, een Britse journalist die de voorbije twintig jaar druk bezig was alle ins & outs, uithoekjes en verboden deurtjes van ons koninkrijk te verkennen. Het resultaat is een gigantische verzameling wondere adresjes, die hij ondertussen al in een goede tien boeken bundelde onder de noemer “hidden secrets”. Nieuwste werk in de reeks is Hidden Belgium, een verzameling vreemde en vergeten plekjes van Oostende tot Aarlen. Vanwaar die fascinatie voor het bizarre en voor België?

Wonen we zonder het te weten bovenop één gigantische rabbit hole?

Het zijn de vragen die me bezighouden terwijl Derek en ik door een lange gang vol ijskoude plaasteren sculpturen wandelen. Rijen en rijen Davids van Michelangelo, een halve Venus van Milo en de poten van één of andere leeuw uit het Renaissance tijdperk liggen er gezellig stof bij te vergaren. Onder een knipperende TL-licht rust een berg brokstukken, waarin ik opnieuw een stuk David gezicht herken, –het resultaat van weinig inspirerend verhuiswerk door Duitse krijgsgevangenen, die in 1914 de opdracht kregen om de collectie namaakbeelden van Leopold II netjes op te ruimen. Want daar bevinden we ons dus: het vergeten plaasteratelier van de Belgische vorst, die midden 19^de eeuw vond dat alle Belgische musea en academies kopieën van ’s werelds beroemdste sculpturen verdienden. En dat er niet genoeg bustes van zijn koninklijke zelve bestonden, getuige de 50 streng starende exemplaren van de beroemde bebaarde in gangpad 11. Het is weer eens wat anders dan de lokale supermarkt.

“En nochtans komt hier nooit een kat, terwijl het wel publiek toegankelijk is. Waarom zou je hier ooit binnengaan? Het schuilt achter een lelijke oude deur, er hangt een ‘geen toegang’ sfeertje rond, er lijkt absoluut geen reden om verder te gaan, maar dan doe je die deur ook open en ontdek je een magisch wonderland. Ik zou mezelf geen urban explorer noemen omdat ik geen verboden plekken betreed, maar zolang de toegang niet duidelijk verhinderd is en er geen razende waakhond op me afstormt, ga ik op verkenning. Je moet dus niet bang zijn om de adresjes uit mijn boek te bezoeken, je doet er niets verkeerds of gevaarlijks mee. Ik ben van nature nieuwsgierig en hou altijd mijn ogen open, het is gek hoeveel van deze plekken open en bloot staan en toch kijkt niemand ernaar. Gewoon rondwandelen en rondkijken, meer moet je in België niet doen om iets op het spoor te komen, ik zou zelfs durven stellen dat mijn boek uit 365 toevallig ontdekte wondertjes bestaat, en het houdt maar niet op. In Brussel en Antwerpen kan je echt op ontdekkingsreis en de Ardennen zijn ronduit fascinerend. Brugge is moeilijker, omdat alles daar al is ontgonnen en uitgebaat. Veel explorers richten hun pijlen op grootsteden als Londen of Parijs, maar dìt land is gewoon een fascinerend vat vol verrassingen.”

Waarom zijn we dan zo rijk aan, eh, bizarriteiten?

“Omwille van jullie chaos! Het is in vele opzicht een nadeel, maar alles is hier zo heerlijk gecompliceerd. Jullie land is in drie taalregio’s verdeeld, jullie hebben oneindig veel ministeries en departementen en subdepartementen, er is heerlijk veel bureaucratie. Je zou verrast zijn hoeveel (publieke) gebouwen daardoor in de vergetelheid sukkelen, gewoon over het hoofd worden gezien omdat niemand echt weet onder wiens verantwoordelijkheid ze vallen. Voor je het weet, staan we zestig jaar verder en zijn ze echte tijdscapsules geworden! Reken daarbij dat jullie zo’n dramatische geschiedenis hebben en je beseft dat er ongelooflijk veel interessante verhalen te rapen liggen. Ik heb tien jaar in Nederland gewoond, maar vond het daar zo vreselijk saai: alles is ontdekt, alles is gedocumenteerd, overal zijn regeltjes over. In twintig jaar België heb ik me nog nooit een seconde verveeld.”

Ondertussen bevinden we ons in het Warandepark, het kloppend hart van Brussel, letterlijk het centrum van de Europese Unie, geen plek om ongewone zaken tegen te komen, toch? Mis: Derek leidt me voorbij het Théatre Royal naar bloedmooie overdekte galerijen. Het blijkt om het idyllische Waux-Hall complex te gaan, waar in de achttiende eeuw openluchttheater werd georganiseerd. De voorbije decennia deden de galerijen in dichtgemetselde vorm echter dienst als parking, tot ze enkele jaren geleden gerestaureerd werden. Een goede zaak, al lijkt niemand echt te weten waarvoor ze eigenlijk dienen, en dus liggen ze er opnieuw zonder functie bij.

Kleine stijlbreuk met het klassieke houtwerk en de romantische luchters zijn de betonnen blokken die her en der uit de grond rijzen: luchtschachten voor de geheime, nucleaire bunker die onder het plein ligt. De bunker werd in 1938 gebouwd en is via tunnels verbonden met het parlement en het koninklijk paleis, kwestie van de regering te redden, moest de bevolking plat gebombardeerd worden door “den Duits”…

“Belgischer dan dit wordt het niet. De meeste Brusselaars kennen deze plek niet eens! Je moet je inbeelden dat België 36 verdiepingen heeft: de typische Manneken Pis toerist zit op het gelijkvloers, de meeste Belgen zitten op -3, ik zit op -7, maar er is nog zòveel te ontdekken! Daarom is het ook zo moeilijk om te stoppen. Wist je dat je in ondergrondse parking bij het Antwerpse justitiepaleis, op de derde verdieping, nog stukken van de Middeleeuwse stadswallen kan spotten? Iemand heeft ook in zijn hoofd gestoken om daar een minimuseum uit te baten, compleet met opgezette dieren en skeletten: het is te gek voor woorden!”

Toegegeven, ik had ook nog nooit van parkingmusea, een nucleaire bunker onder een idyllisch stadspark en een atelier vol namaakkunst gehoord, en daar zit ook een boodschap in: “Ik vind dat Belgen vaak onderschatten hoe leuk dit land is. Ja, er is chaos, dat is onvermijdelijk als je zoveel cultuur en geschiedenis op één relatief klein territorium verzamelt. Er gaat geen twee uur voorbij zonder dat hier iets onlogisch gebeurt en laten we eerlijk zijn: je kàn eraan tenonder gaan. Het is wat mij betreft dan ook een kwestie van overleven: embrace the madness, volg de flow van dit land en je zal zien dat je je plots kostelijk begint te amuseren!”

Ook zin om op wondere verkenningstoer te gaan? Hidden Belgium ligt sinds dit voorjaar in de boekhandel (€19,99).