Katrin Wouters en Karen Hendrix houden van Photoshop.
Bezoekers worden in hun atelier meteen op een veelzeggend beeld getrakteerd: de ontwerpsters flaneren in bikini op het strand. Hun gebruinde lijven, lange manen en buikpiercing hebben blijkbaar de aandacht van de pers weten te trekken. “W&H enjoy the sun!” kopt de voorpagina van een Amerikaans roddelblad. Niet meteen wat ik me had ingebeeld, maar hey: een modeleek zou in Donatella Versace ook geen serieuze ontwerpster herkennen…
“Het is nu eenmaal ons kenmerk: we doen graag aan zelfrelativering!”
Nochtans valt hun gelijknamige label, Wouters & Hendrix, allesbehalve te relativeren. Karen en Katrin leerden de kneepjes van het vak aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten in Antwerpen. Sinds ze in 1984 samen juwelen begonnen ontwerpen, is hun lijn uitgegroeid tot een vaste waarde in het Belgische modelandschap –een reputatie die ondertussen ook al lang de landsgrenzen is ontgroeid. Naast hun drie winkels in eigen land, worden hun creaties wereldwijd verkocht. De combinatie van artisanaal vakmanschap en innovatieve designs slaat klaarblijkelijk aan. Ook de humor, vaste waarde in hun werk, draagt bij aan die aantrekkingskracht. Wat mij vooral aanspreekt? De verhalen die beide ontwerpsters zo moeiteloos weten te weven, hilarische vertelsels die tot leven komen doorheen hun collecties.
Wij bekijken vandaag de andere kant van de medaille: hoe komen al die waanzinnige juwelen tot stand?
Het Antwerpse atelier bevindt zich in een oude opslagplaats. Eer ik de werkruimte zelf bereik, moet ik tal van zware, ijzeren deuren door –het is en blijft een juwelenzaak. Eens binnen, kan het interieur niet harder contrasteren met de kale muren van de gang: één en al licht.
“We zijn begonnen in een klein magazijn, heel luguber eigenlijk. Het was er donker en klein, maar we zijn er toch een tiental jaar gebleven. In ’91 zijn we hier beland, een oud depot van het bommadrankje Elixir d’Anvers. Dat voelde echt aan als een verademing; ruimte en licht werken zò bevorderend voor de creativiteit, het verruimt opnieuw je horizon en je hebt de indruk grenzen te kunnen verleggen! We hebben er dan ook voor geopteerd het industriële karakter van de ruimte te behouden.”
Vandaag werken bijna dertig vrouwen in het atelier, dat volledig aan de noden van de smeedkunst werd aangepast. “We hebben de werktafels speciaal laten maken opdat onze medewerkers met vier kunnen samenzitten, dat is gezelliger. In het midden staat een grote draaischijf, kwestie van gemakkelijker instrumenten te kunnen doorgeven.
Fun fact: onder tafel wordt het ‘afval’ opgevangen. Het minste grammetje goudstof is veel waard, daarom worden de restjes naar speciale bedrijven gestuurd, waar ze van echte overschotten als papier of splinters hout worden gescheiden, opnieuw worden verwerkt en teruggestuurd worden naar het atelier. Niets gaat hier verloren.
Langs de muren stapelen de materialen zich op. Wouters & Hendrix werkt vooral met goud en zilver. Qua stenen zijn onyx, parels en parelmoer een constante. Dat neemt niet weg dat ook andere stenen aan bod komen: “Het verbaast ons dat we na zoveel tijd in dit vak nog steeds nieuwe stenen blijven ontdekken. Het gebeurt ook dat soorten langzaamaan verdwijnen, omdat de mijnen daarvoor gesloten worden. Vervelend als je net had besloten om daar een collectie rond uit te werken.”
Ruwe metalen en stenen worden door Wouters & Hendrix aangekocht en vervolgens naar speciale bedrijven –vooral in Nederland en Indonesië- verstuurd voor een eerste verwerking. Er moeten bijvoorbeeld specifieke vormen worden gegoten, verschillende soorten kettingen in elkaar gestoken, enzovoort.
De productie zelf gebeurt volledig in het atelier, een bewuste keuze: “Het is zelfs een noodzaak, opdat we de kwaliteit onder controle zouden kunnen houden. Het is hièr al zo moeilijk een perfect juweel te maken, dat kan je echt niet uit handen geven. Details zijn te belangrijk. Al onze medewerkers hebben opleiding edelsmid gevolgd, daar bestaan een tiental goede opleidingen van in België”
Maar hoe verloopt die productie nu precies? “Eens we een thema hebben vastgelegd, stellen we met ons tweetjes een kleurenpallet samen op basis van verschillende stenen. We kiezen dus eerst het materiaal. Dan beginnen we eigenlijk direct te màken, noem het schetsen: we maken ruwe versies van de juwelen, het is een zeer intuïtief proces waarover weinig wordt nagedacht. Tekeningen maken we niet, het is een tactiele job waarbij je het materiaal moet voelen.”
“Af en toe maken we ook wassen vormen, dat is vooral het geval bij ringen –waar je heel sculpturaal en rond volume moet werken.”
Deze “schets” ketting moet iets langer worden, minder scherpe bochten krijgen, etc. Een arbeidsintensief werkje dat door het productieteam wordt afgehandeld.
“Vervolgens neemt ons atelierteam het over: zij geven onze ruwe versies een fijne afwerking en maken er een echt juweel van. Dan gaan ze technische fiches opstellen om de productie in veelvoud mogelijk te maken: per juweel wordt bepaald welk materiaal nodig is, volgens welke technieken het in elkaar moet worden gestoken, wat de afmetingen zijn, etc. We hebben hiervoor een speciaal computersysteem laten ontwikkelen.”
“Dat team kijkt ook naar de logistieke aspecten: moeten we bepaalde onderdelen laten gieten? Moeten bepaalde stukken metaal een extra bewerking krijgen? Hoeveel moeten we waarvan bestellen?” Ook dat wordt op speciale fiches bijgehouden.
Nu kunnen de verschillende handwerkers in het atelier aan de slag en worden de uitgebreide collecties vervaardigd. “Typisch aan W&H is dat we verschillende technieken door elkaar gebruiken, waarvan velen nog van de oude stempel zijn.”
“Af en toe werken we ook samen met bedrijfjes die gespecialiseerd zijn in een specifieke oude methode, zoals bijvoorbeeld de Middeleeuwse filigraantechniek.”
Deze filigraan basisarmbanden werden buitenshuis geproduceerd en wachten nu op een originele W&H “stempel”.
Laatste stap: de juwelen bewerken en beschermen. “Als je iets met vuur soldeert, krijgt dat een bruinzwarte oxydatie. Om die eraf te krijgen steken we het juweel in onze ‘wasmachine’: kleine metalen bolletjes schuren als het ware het metaal proper, zodat het juweel mooi gaat blinken.”
In het totaal werken zo’n 34 mensen voor Wouters & Hendrix, allemaal vrouwen. Er heerst in het bedrijf een opvallend familiale sfeer. Dat merk je niet alleen aan de gezellige eethoek, ook de vele Kerstkaarten getuigen. “Elk jaar nemen we een foto met de collega’s en hun kinderen. In het prille begin stond er één baby op, ondertussen hebben we een klein schooltje verzameld…”
In de showroom prijkt een ontwerp van de surrealistische fotograaf Man Ray. “Eind jaren dertig maakte hij deze spiegel in het kader van een design project waaraan ook Dali meewerkte –hij ontwierp die beroemde lipzetel.”
De aanstormende juwelencollectie, die ik voor jullie nog even geheim zal houden, is geïnspireerd op Studio 54 en haar kleurrijke clubgangers. Bianca Jagger, Michael Jackson, Andy Warhol en Lou Reed in zilver en goud: dat geeft vuurwerk, geloof me!
De oude meubeltjes steken af tegen het industriële décor: “Wij vinden het leuk om contrasterende stukken samen te brengen, het creëert een soort spanning waaruit verhalen voortvloeien. Mensen vragen zich af hoe die samen zijn gekomen, welke anekdote erachter schuilt. We willen dat ook met onze juwelen doen: wij hebben een verhaal in het hoofd, maar onze klanten hoeven dat niet over te nemen. Onze creaties staan open voor verschillende interpretaties, mensen mogen gerust een beetje fantaseren.”
Over fantasie gesproken, Karen en Katrin werken op zolder –waar ik De Kast ontdek. Noem die laatste maar gerust het brein achter Wouters & Hendrix, de harde schijf waar hun creativiteit en inspiratie in al haar kitscherigheid ligt opgeborgen.
Een deel van het archief werd opnieuw bovengehaald om de 30ste verjaardag van het label voor te bereiden.
Het meubel zit volgestouwd met originele vondsten–beide ontwerpster zijn dol op de rommelmarkt. Sommigen hebben hun werk als inspiratiebron reeds verricht, anderen wachten nog hun moment af. “We vinden het grappig om dingen te plukken en in een andere context te plaatsen.”
“Zo kunnen we misschien ooit onze creaties tentoonstellen tussen vingerpopjes of kunnen deze openklapbare kathedralen op een dag dienen. We beginnen soms verzamelingen zonder echt te weten wat we ermee zullen doen…”
“Zelfs onbekende foto’s spreken ons aan: wat is in hemelsnaam het verhaal hierachter? Neem nu deze foto van een bende mannen op reis, om één of andere reden vonden we ze echt grappig. We hebben die foto op een rommelmarkt gekocht en gebruikt als uitnodiging voor een beurs, onszelf hebben we erbij gefotoshopt. We vonden dat heel grappig: we werken ons dag en nacht te pletter, maar blijkbaar zijn we ook op reis geweest met onze 15 beste maten… Let ook op die old school datum aanduiding, dat was de datum van de beurs. Waarschijnlijk hebben de ontvangers van die uitnodiging er nooit iets van begrepen, maar soit: we hebben goed gelachen! Misschien moeten we ooit een TV-show starten om de mannen op die foto op te sporen…”
“Sigarendozen/juwelenkistjes die we voor ons 20-jarige bestaan hebben gemaakt. Het was een collector’s item met stukken uit onze eerste twee decennia. Elk doosje is apart en met de hand getekend.”
“Chinese klanten geven ons geregeld geschenkjes, zoals deze geluksbrenger met een dollarteken: het geld klopt aan de deur!”
“Voor ons 25-jarig bestaan hebben we ook een boekje met onze hele geschiedenis gemaakt, ook hier kwam de beruchte zwembadfoto in terug, waarin we plaats hebben uitgesneden voor een limited edition zakhorloge -net als de boeken die tijdens de Tweede Wereldoorlog geweren smokkelden.”
Voor dezelfde gelegenheid hebben ze een soort mobiele expo koffer gemaakt, waarin Karen en Katrin als Miss Antwerpen prijken. “We dachten dat het grappig zou zijn om op het feestje van een Nederlandse vriendin als Miss af te komen. Ter plekke bleken er alleen maar hyper serieuze mensen en stonden we daar, compleet misplaatst in ons badpak…”
Wouters & Hendrix houdt van een feestje, zoveel is duidelijk! Benieuwd wat de hilarische ontwerpsters voor hun dertigste verjaardag in petto hebben. Aan de opstapeling kristallen, kruiken en brol allerhande te zien, wordt het alvast opnieuw een origineel schot in de roos.
Op tafel slingert een foto van stijlicoon Iris Apfel. Zij is met haar 93 lentes drie keer zo oud als het Belgische label, maar boet bijlange niet in aan creativiteit of jeugdigheid. Een lot dat ook voor Wouters & Hendrix lijkt weggelegd, ik beschouw dit laatste beeld alvast als een veelzeggende voorbode.
(Beeld: Roxanne Bauwens)
