Al vier generaties lang, en binnenkort zelfs vijf, vormt het Wertheimer-imperium een vruchtbare bodem die Chanel doet floreren. En ook al zijn de Wertheimers actief in een competitieve omgeving en leven ze in een tijd waarin de grote luxegroepen de lakens uitdelen, toch blijven ze hun traditie van onafhankelijkheid en discretie trouw. Een strategie die perfect aansluit bij de wereld van de haute couture.
Je ziet ze zelden. Geen photocalls waar ze breeduit staan te glimlachen, geen escapades met de jetset, geen capriolen breed uitgesmeerd in de pers. Alain en Gérard Wertheimer zijn de discretie zelve. Alleen op heel chique paardenwedstrijden – hun passie – duiken ze af en toe op. Samen runnen de twee broers een familiebedrijf dat in 2018 een omzet liet optekenen van bijna 8,5 miljard euro. Bijna evenveel als Louis Vuitton, en 25% meer dan Gucci. Cijfers die pas na decennia van terughoudendheid aan het licht zijn gekomen. De familie-onderneming, die nooit naar de beurs ging en altijd onafhankelijk bleef, heeft de wind in de zeilen: 15% meer investeringen in 2017, en heel wat nieuwe winkels in Azië.
Toen Gabrielle Chanel in 1971 overleed, bezat ze niets meer van het merk dat ze zelf had opgericht. Ook Karl Lagerfeld had geen aandeel in het kapitaal van Chanel: alle opbrengsten van het imperium vloeien rechtstreeks naar Alain en Gérard. Zij kregen de rechten op het modemerk van hun vader Jacques, de ze zelf had overgeërfd van zijn vader Pierre en diens broer Paul. Op hun beurt hadden Paul en Pierre alles geërfd van hun overgrootvader Ernest.
Alain (71), voor 51% eigenaar van de groep, woont in New York; Gérard (69), hoofd van de afdeling horloges en voor 49% aandeelhouder van de groep, heeft zich gevestigd in Genève. Samen bezitten ze een vermogen van ongeveer veertig miljard euro. Een fortuin dat de groep een tweede plaats oplevert op de Challenge-lijst van rijkste Fransen, net achter Bernard Arnault (LVMH), maar nog voor Hermès en een stuk voor de familie Pinault (Kering). Meer dan een eeuw lang fungeerden twee legendarische figuren, Coco Chanel en Karl Lagerfeld, als uithangbord van het merk. Maar de echte sterkhouders, de Wertheimers, blijven weg uit de schijnwerpers. Ze zitten vaak op de vierde rij van de modeshows, en stomen nu al de volgende generatie klaar.
Het prille begin: dassen en make-up
De eerste stenen van het huidige Chanel-imperium werden gelegd in de jaren twintig van de vorige eeuw in Parijs. Ernest Wertheimer, geboren in de Elzas, gaat In 1874 aan de slag bij een fabrikant van stropdassen in de Franse hoofdstad. Een paar jaar later richt hij zijn eigen bedrijf op. De zaken draaien goed wanneer hij Émile Orosdi ontmoet. Die produceert schmink voor het theater, dat hij ook aan particulieren verkoopt. Zijn kleine bedrijfje heet Bourgeois. Omdat hij fondsen nodig heeft om zijn bloeiende onderneming verder uit te bouwen, bundelt Ernest zijn krachten met Émile. Allebei zijn ze voor de helft aandeelhouder. Paul, de oudste zoon van Ernest, studeert aan de Ecole des Hautes Études Commerciales. Pierre, de jongere broer, besluit Engels te leren. Hij zal later Bourjois lanceren in New York. Tussen de twee oorlogen in ontmoet Pierre, die een passie heeft voor paarden, Gabrielle Chanel op een renbaan: een mondaine omgeving die zich perfect leent om te netwerken – al heet dat op dat moment nog niet zo. Het modelabel van de vastberaden Coco is een groot succes, en ze heeft net haar Parfum nr. 5 op de markt gebracht. Dat treft, want de familie Wertheimer opende kort voordien een Bourjois-fabriek in Pantin. In 1924 richten ze samen met Théophile Bader – die onlangs een kleine onderneming heeft opgestart, de Galeries Lafayette – de Société des Parfums Chanel op. Gabrielle krijgt 10% van de aandelen, Théophile Bader 20% en de familie Wertheimer de rest.
Oorlog, interne conflicten en een comeback
Tegen het einde van de jaren twintig van de vorige eeuw laaien de ruzies hoog op tussen de investeerders en Coco Chanel. Ze beschuldigt hen van alles wat lelijk is, wantrouwt hen. Het politieke klimaat versterkt haar wantrouwen nog tegenover de familie van Joodse afkomst. In 1940 vertrekken Paul en Pierre naar New York. Een paar jaar later neemt Pierre de Mexicaanse nationaliteit aan, maar zijn strategische basis blijft in de Verenigde Staten. Wanneer Paul in 1949 overlijdt, koopt zijn broer zijn aandelen over van zijn weduwe en twee kinderen. Hij is nu de enige aan het roer van het Chanel-schip. In 1954 verwerft hij meteen ook alle aandelen die de Galeries Lafayette nog hebben in de Parfums Chanel. Dat jaar maakt Coco haar comeback, nadat ze in het begin van de oorlog even van het modetoneel verdwenen was. Maar de zaken draaien niet. Ondanks hun meningsverschillen koopt Pierre het modehuis op en redt het van het faillissement. Want ook al loopt de verkoop in Frankrijk niet vlot, in New York zijn ze gek op Coco’s stijl. Met die wissel op de toekomst legt Pierre Wertheimer de basis voor het toekomstige Chanel-imperium. Wanneer hij in 1965 overlijdt, neem zijn zoon Jacques het bedrijf over. Hij is echter uit ander hout gesneden dan de grote ondernemers voor hem, en hij laat uiteindelijk het bedrijf over aan zijn 26-jarige zoon. Alain, die rechten studeerde en een neus voor zaken heeft, blaast het noodlijdende bedrijf nieuw leven in, onder meer door de prêt-à-porter-lijn te lanceren. Het is ook Alain die in 1983 Karl Lagerfeld aantrekt om het merk te moderniseren en de ontwerper carte blanche geeft. Het vervolg is gekend. De Kaiser geniet volledige vrijheid, heeft een contract ‘voor het leven’, krijgt jaarlijks enkele miljoenen euro’s uitbetaald, maar deelt niet in de winst.
Gérard Wertheimer (links), een vriend en Alain Wertheimer,
Dubbele opvolging
Sinds Karls overlijden in februari vorig jaar heeft zijn rechterhand, Virginie Viard, de artistieke leiding van de modecollecties overgenomen. Virginie, die al dertig jaar bij Chanel werkt, heeft geen sterallures en sluit helemaal aan bij de traditionele discretie van de groep. Sinds 2016 beseft Alain Wertheimer, die – bij wijze van spreken – het bedrijf vanop afstand leidde, dat de luxesector door een van de grootste transities gaat en dat hij meer aanwezig moet zijn. Het is weinig waarschijnlijk dat de groep zal communiceren over de volgende zet op het schaakbord, maar een van de zonen van Alain Wertheimer, pas afgestudeerd aan Harvard University, lijkt in poleposition te staan om het bedrijf over te nemen. En zo kan Chanel, goed beschermd tegen alle stormen in de sector, blijven groeien in de veilige haven van het familiebedrijf.
