Een seksistisch wereldje en een bolwerk van de machocultuur… Nee, een vrouwvriendelijk imago heeft de game-industrie niet. Toch is er een stille revolutie aan de gang met meer vrouwelijke gamers, ontwikkelaars en complexe personages. Zoals Ellie, de heldin in The Last of Us Part II. Kan zij als rolmodel de stereotypen doorbreken?
Chloé Boels vertelt: “Ik game al van toen ik een klein meisje was en mijn vader me een joystick in de handen duwde.” Volgens een studie van het Centre Jean Gol gebruikt ongeveer 1,1 miljoen Belgen geregeld een spelconsole. En dat zijn echt niet alleen mannen. Chloë, een drieëntwintigjarige taalstudente, is een ‘game girl’ met een diepe passie voor videospellen. Omdat steeds meer jonge vrouwen de gamewereld ontdekken, richtte Chloé vorige winter Stream’Her op, een community waar vrouwelijke gamers hun games live kunnen streamen. “Ik wilde een safe zone creëren,” vertelt ze. Meteen na de lancering van haar platform kreeg Chloé tegenwind in de vorm van seksistische haatpraat. “Op Twitter noemden mannen me een feminazi. Of ze zeiden dat vrouwen duidelijk minder talent hebben als we een speciaal platform moeten oprichten. Ik begreep er niets van, ik vond mijn idee net heel positief.”
Gemengde gevoelens
Chloé is niet de enige met dit soort ervaringen. Het videogamewereldje verwelkomt vrouwen met gemengde gevoelens. “Over het algemeen is de gamewereld heel masculien: alles is ontworpen op maat van de blanke heteroman,” vertelt Martin Culot, die opleidingen mediageletterdheid geeft en gespecialiseerd is in videospellen. Volgens een studie van Statista bekleden vrouwen wereldwijd slechts een op vijf functies in de game-industrie. Geen wonder dat ze ook in de games zelf ondervertegenwoordigd zijn. En omdat game girls zowel op als naast het scherm weinig vrouwelijke voorbeelden zien, voelen ze zich minder op hun gemak in de sector. Het is een vicieuze cirkel die gelukkig barstjes begint te vertonen.
Zo had de Amerikaanse tv-scenariste Halley Gross nooit durven dromen dat ze het vervolg op de survival horror blockbuster The Last of Us zou schrijven. Kort nadat Halley een aantal afleveringen van de serie Westworld had afgerond, stelde producent Neil Druckmann haar voor om de game wereld te verkennen. “Ik heb geluk gehad, alleen in het prille begin van mijn carrière kreeg ik met seksisme te maken. Intussen voel ik me zowel in Hollywood als in de gamewereld volledig opgenomen en aanvaard. Mijn collega’s vinden het belangrijk om vrouwelijke personages correct neer te zetten en te behandelen. Omdat ik een vrouw ben, kan ik hen daarbij helpen.” (lacht) Halley Gross ging in de game sector aan de slag en kreeg meteen een pittige uitdaging op haar bord. Ze mocht meer diepgang geven aan Ellie, het hoofdpersonage van The Last of Us Part II. Deel één speelt zich af in een dystopische toekomst waar je ofwel bloeddorstig bent en ‘besmet’ of een wreedaardige ‘overlevende’. In het eerste deel is Ellie een strijdlustige tiener die met een smokkelaar op pad gaat, maar in deel twee draait het verhaal helemaal om haar. Ellie is een bijzonder personage, wars van de gebruikelijke clichés. Een geschenk voor een scenarist, met andere woorden.
Jonkvrouw in nood
Volgens een studie beantwoordt 80% van de vrouwelijke personages in videogames ontwikkeld voor 2005 aan de klassieke stereotypen over het zwakke geslacht. Ook worden ze steevast geseksualiseerd en grotendeels teruggebracht tot hun indrukwekkende boezem, wespentaille, wapenuitrusting en weinig verhullende kleding. Hun suggestieve poses - zelfs tijdens een gevecht – erotiseren het gebruik van geweld. In recente games durft men afwijken van dat draaiboek, maar helaas valt dat niet altijd in de smaak bij het grote publiek. Zo kreeg de zevende episode van de mythische saga Final Fantasy een moderne make-over. In de nieuwe versie heeft personage Tifa duidelijk een borstverkleining ondergaan. Op sociale netwerken lieten fans daarover hun ongenoegen blijken. “Sommige gamers zijn bang dat hun seksistische wereldje overhoop wordt gehaald,” aldus Martin Culot, die voor de instelling Media Animation een analyse maakte over gender in videogames. Nog zo’n euvel: meestal zijn vrouwelijke personages ‘jonkvrouwen in nood’ die door de Mario of Link van dienst moeten gered worden. Ze zijn een schatkist met relatief weinig inhoud. “Zo heeft Miss Pac-Man bijvoorbeeld de diepgang van een emoji. Ze is gewoon Pac-Man maar dan met wat lipstick en een strik,” analyseert Martin Culot. Ook naar vrouwelijke gamers wordt gretig gegooid met clichés. “De stereotiepe gamevrouw is de e-girl: ze ziet er goed uit, maar is een waardeloze gamer,” verduidelijkt Chloé Boels. “Zo’n meisjes zijn er ook - en dat is hun goed recht - maar ze vormen een minderheid.”
De tuttebel voorbij
Vrouwelijke videospelpersonages zijn schaars, scoren hoogstens een bijrol en hangen aan elkaar met clichés. Jammer, want diverse onderzoeken bewijzen hoeveel invloed zij hebben op het beeld dat jongens en meisjes zich van vrouwen vormen. “Videogames geven spelers de unieke mogelijkheid om in de huid van iemand anders te kruipen,” verklaart Halley Gross, scenarioschrijfster van The Last of Us Part II. Samen met haar team wou ze een speelervaring creëren die fantastisch, uitdagend, meedogenloos en mooi is. Een beleving die de spelers zou dooreenschudden. Chloé reageert: “Ik kreeg een kick van The Last of Us! De sfeer, de muziek, de dialogen ... Ik vond het allemaal heerlijk. Het is zoveel meer dan een spel waarbij je moet schieten op alles wat beweegt. Ellie is een sterk personage, maar tegelijk aandoenlijk. Ik hou van haar openhartigheid, van het feit dat ze niet bang is om de strijd aan te gaan. Ze kan goed overweg met een vuurwapen. We hebben meer zulke vrouwelijke hoofdpersonages nodig. Meisjes vereenzelvigen zich met game personages, dus het zou de normaalste zaak van de wereld moeten zijn dat de vrouwen in videospellen meer zijn dan prinsessen of verwaande tuttebellen.” Zoveel is zeker: er waait een frisse wind door de game-industrie. Zo kunnen vrouwelijke werkzoekenden in België nu een opleiding tot developer volgen. Halley Gross heeft een tip voor toekomstige scenarioschrijfsters en ontwikkelaars in spe: “Schrijf over wat je bezighoudt en vertel de verhalen die jij belangrijk vindt. Deze industrie heeft meer menselijke en genuanceerde vrouwenfiguren nodig om zich verder te ontwikkelen.”
DIEPGANG DOOR DIVERSITEIT
In het universum van de videogames hebben maar weinig personages een getinte huidskleur of een nietheteroseksuele voorkeur. Ellie van The Last of Us Part II is een van de enige LGBTQ+-figuren in het wereldje. “We krijgen enorm veel positieve feedback van vrouwen, in het bijzonder van LGBTQ+-gamevrouwen, die zich eindelijk vertegenwoordigd voelen. Dat is een echte overwinning,” glundert Halley Gross, de geestelijke moeder van Ellie. De Amerikaanse scenarioschrijfster voegt er nog aan toe: “Diversiteit is ongelofelijk belangrijk, niet alleen in de videogame-industrie, maar overal. Door verhalen leren mensen bij over empathie. Al gamend stellen spelers zich open voor werelden en gevechten die ze anders nooit zouden hebben ontdekt. De kracht van de games van Naughty Dog (het bedrijf achter The Last of Us, red.) vloeit voort uit de diversiteit binnen het team developers. Onze personages zijn eerlijk en onze werelden complex, omdat wij onze uiteenlopende ervaringen samenbrengen. We bespreken elke keuze met de collega’s: voelt dit aan als eerlijk, echt, vindt dit weerklank? Ik zou geen andere werkwijze willen.”
