Sinds haar rol in de Netflix-serie ‘The Queen’s Gambit’ raken we niet over haar uitgepraat. Anya Taylor-Joy is een fenomeen. Binnenkort is ze te zien in ‘Last Night in Soho’ en een hele reeks andere films. ATJ, of het geheim van een rijzende ster.
Ze is ongelooflijk drukbezet en het is moeilijk om haar te pakken te krijgen. Dankzij ‘The Queen’s Gambit’ werd ze dé nieuwe sensatie in het filmlandschap: een frêle, elegante verschijning met grote zwarte ogen. ATJ is zo populair dat haar naam niet eens meer voluit moet worden geschreven. ‘The Queen’s Gambit’ is officieel de meest bekeken miniserie op Netflix tot nu toe: maar liefst 62 miljoen huishoudens hebben al gekeken. De serie stond in 95 landen in de top 10 en in 63 landen op nummer 1. De verfilming is gebaseerd op een boek van Walter Tevis, dat 37 jaar na publicatie uit het niets op de bestsellerlijst van de New York Times belandde. Bovendien telt Google opvallend meer zoekopdrachten naar ‘schaken’ en ‘leren schaken’. Wat heb je nog meer nodig om van een wereldfenomeen te spreken? Op haar Instagram, met 3,6 miljoen volgers, schrijft Anya Taylor-Joy: “Het is ongelooflijk wanneer iets dat zo persoonlijk is zoveel mensen weet te raken. Lieve mede-acteurs en crew, het was een eer om deze wereld met jullie te delen.” En haar fans dwepen: “Je bent van een vreemde, unieke schoonheid, zoals jij is er maar één.”
In amper zes jaar tijd speelde de 24-jarige actrice 24 personages, niet zelden in horror- en fantasyfilms. Anya Taylor-Joy stapte vanuit het niets voor de schijnwerpers. Na haar eerste optreden in de televisieshow ‘Endeavour’ in 2014, maakte ze een paar omweggetjes tot ze haar eerste grote filmrol scoorde in ‘The Witch’ (2015). In die zware, sombere film, een meesterwerk in zijn genre, speelt ze de rol van Thomasin, de oudste dochter in een pelgrimsfamilie uit New England in 1630, die aan de rand van een mysterieus bos gaat wonen. Al snel worden ze belaagd door een bovennatuurlijke kracht. Resultaat: een BAFTA-nominatie voor Anya als beste aankomende ster en een reeks prijzen voor de regisseur van de film, Robert Eggers. In november 2015 bekent ATJ aan de Amerikaanse ELLE: “Toen ik het script had gelezen, kon ik de hele nacht niet slapen – het was zo griezelig. Ik ging bibberend naar de auditie, een beetje in shock. Ik voelde een duistere impuls om die rol te spelen en dat verhaal te vertellen.”
GENIALITEIT HEEFT EEN PRIJS, ZEKER ALS MENSEN JE GAVE MOEILIJK BEGRIJPEN
2020 was absoluut het jaar van Taylor-Joys doorbraak. Ze charmeerde het publiek met haar rol van Emma in de gelijknamige film, een succesvolle adaptatie door Autumn de Wilde van de klassieke roman van Jane Austen. Ze verscheen ook in ‘The New Mutants’, een Marvelfilm, waarin ze een slimme, rebelse tiener speelt. Ze is intussen begonnen met de opnames van het langverwachte ‘The Northman’, een ambitieus Vikingepos dat zich afspeelt in de 10de eeuw, met Robert Eggers als regisseur en Nicole Kidman, Alexander Skarsgard en Willem Dafoe als tegenspelers. Binnenkort schittert ze ook naast Chris Hemsworth in de volgende ‘Mad Max, Fury Road’, in de rol die oorspronkelijk vertolkt werd door Charlize Theron. Fans van ‘The Queen’s Gambit’ kunnen zich in de handen wrijven. Binnenkort zien ATJ en regisseur Scott Frank elkaar terug bij de opnames van ‘Laughter in the Dark’, naar het boek van Vladimir Nabokov, de schaakgekke schrijver. Anya speelt ook de heldin in ‘Weetzie Bat’, een adaptatie van de gelijknamige young adult roman van Francesca Lia Block, en ze deelt de affiche voor ‘The Sea Change’ met Kristin Scott Thomas. Als de bioscopen in 2021 weer opengaan, zullen haar fans ongetwijfeld toestromen om haar te zien in ‘Last Night in Soho’, de psychologische horrorfilm van Edgar Wright. Taylor-Joy is niet meer te stoppen. Het ziet ernaar uit dat haar hond Munchkin eenzame dagen tegemoet gaat.
Wat voor personage speel je in ‘The Queen’s Gambit ‘?
“Beth is een wees en een schaakwonder, maar jammer genoeg is ze verslaafd aan pillen en alcohol. Ze heeft een moeilijke jeugd gehad, maar is een heel bijzondere figuur. Toen ik het script voor de eerste keer las, was ik verbijsterd omdat ze zo uniek was, en toch zoveel moeite had met veel dingen die gewoon horen bij het menszijn op onze planeet.”
Wat trof je het meest in het verhaal?
“Dat het eigenlijk niet over schaken gaat. (lacht) Het gaat over het verwerken van een moeilijke jeugd en over de prijs die je moet
betalen voor genialiteit, zeker als andere mensen je gave moeilijk begrijpen. Het schaakspel plaatst dat verhaal in een interessante wereld,
die niet veel mensen kennen. Ik wist er in elk geval niets van. Scott Frank stuurde me Walter Tevis’ boek voor ik hem ontmoette en ik heb het verslonden. Ik was meteen verliefd op Beth. Ze is iemand die zich, zeker als tiener, heel ver verwijderd voelt van alle andere mensen, en ik herken dat.”
IK ZAL NIET LIEGEN: BEROEMD ZIJN INTIMIDEERT ME
Had je al ooit geschaakt?
“Een keer misschien, toen ik negen jaar was! Ik heb ontzag voor mensen die goed kunnen schaken. De schaakpartijen in de film zijn mijn
favoriete scènes, het zijn haast actiesequenties. We hebben ze telkens anders gespeeld. Sommige zijn een beetje sexy, andere heel intens, en soms is Beth in de war als ze speelt, omdat ze worstelt met haar verslaving, wat weer een ander element toevoegt. Pas als je een hele tijd naar een schaakbord staart, besef je hoe hallucinant dat kan worden, zeker als je er zware pillen bij neemt!”
Hoe heb je je voorbereid op de rol?
“Ik heb meer over schaken geleerd dan ik ooit had kunnen denken. Ik hou van een uitdaging en ben trots op al die nieuwe kennis. Ik werd verliefd op het spel. Dat was het voornaamste, want als research probeer ik vooral in het hoofd van mijn personage te kruipen. Ik wil mijn personage begrijpen, maar om te schaken moet je natuurlijk ook de spelregels kennen en weten waar je het over hebt. Zo heb ik ontdekt dat er zoiets als ‘schaakboksen’ bestaat, en dat is krankzinnig boeiend om te zien. Het komt erop neer dat je een partij schaak speelt en dan een rondje bokst, en zo blijf je afwisselen. Je wordt dus zowel mentaal als lichamelijk uitgedaagd. Idioot fascinerend.”
We zien op het witte doek niet vaak vrouwen met mentale problemen. Hoe was het om iemand te spelen die langzaam instort?
“Heel lang waren het vooral de mannelijke personages die problematisch en moeilijk mochten zijn, terwijl de kijker hen toch sympathiek bleef vinden, terwijl vrouwelijke personages ofwel een vlak karakter hadden, of meteen als hysterisch werden voorgesteld. Beth is een vreemd aseksuele figuur en dat vind ik geweldig. Ze is zo gefocust op haar brein en haar intelligentie dat ze zichzelf nauwelijks als vrouw ziet. Via haar beleef je ook de geëmancipeerde jaren 60, want ze neemt automatisch aan dat ze de gelijke is van mannen. Toen ik het boek voor de eerste keer las, begreep ik dat pillen en alcohol voor haar een tovermiddel waren. Als ze boos of verdrietig is of zich vernederd voelt, helpen die middelen haar om alles te vergeten. Ze vlakken de emoties af en dan voelt ze zich niet langer geïsoleerd en alleen. Ik begrijp hoe ze in dat patroon is geraakt, maar vind het verdrietig dat ze denkt dat ze niet goed genoeg is zonder drank en pillen.”
Was het moeilijk om Beth Harmon achter je te laten toen de film af was?
“Ik heb gehuild als een baby! Het voorbije jaar is heel intens geweest: ik deed drie projecten vlak na elkaar, met daartussen maar één dag vrijaf. Elk personage was boeiend, maar bij Beth was ik wel heel dicht betrokken.”
Heeft het spelen van die rol je veranderd?
“Ik ben er volwassener door geworden. Beth en ik zijn heel verschillend, maar lijken in bepaalde opzichten ook ongelooflijk sterk op
elkaar. Door haar te spelen, kreeg ik een andere, heldere kijk op een aantal dingen die ik in het verleden heb meegemaakt. Ik heb meer vrede met mezelf sinds ik Beth gespeeld heb.” Je speelt vaak sterke, dynamische, stoere figuren. Hoe kies je je rollen, en wat betekenen ze voor je?
“Mijn rollen betekenen alles voor me. Ik kies ze instinctief, en ze zijn telkens anders. Ik ben ongelooflijk beschermend naar mijn personages toe. Ik voel me aangetrokken tot figuren die geen stem hebben, zodat ik ze een stem kan geven. Ik leef een tijdje met dat personage en vertel hun verhaal. Soms is dat heel intens. Ik ben geen method actor, ik ben meer iemand die in de keuzes van haar personage wil geloven. Soms voel ik me nog lang na een film betrokken bij mijn personage.”
Welke rol speelt mode in je leven?
“Toen ik jonger was, was ik een halve jongen. Door mijn werk werd ik me ervan bewust hoe belangrijk het is om je als je personage te kleden – dat speelt een grote rol bij het uitbeelden. Ik heb nog een aantal kledingstukken van mijn verschillende rollen. Die zijn met zoveel creativiteit gemaakt, ze zijn zo mooi. Kleding is zo’n interessante manier om een verhaal te vertellen. Het is draagbare kunst. Met de kleren die je dagelijks draagt, breng je iets tot uitdrukking. Voor mij is dat telkens iets anders. In de zomer houd ik van romantische
glitter à la Stevie Nicks, in de winter kleed ik me meer androgyn. Soms draag ik dik fluweel of ga ik voor punk glitter.”
In hoeverre ben je bereid om je uiterlijk te veranderen voor een filmrol?
“Zoveel als nodig is voor het personage. Met een pruik kan je al veel doen. Het lijkt misschien vreemd om je uiterlijk volledig te veranderen voor je job, maar ik hou van dat aspect. Als ik naar een foto van mezelf kijk, weet ik nog precies waar ik was, hoe oud ik was, wie ik speelde en wat ik meemaakte. Gewoon omdat ik een kort zwart pagekopje heb, of zilver haar, of geen wenkbrauwen. Ik ben bereid om bijna alles te veranderen als ik daardoor een bepaald personage kan worden. Ik ben een kameleon en dat vind ik fijn. Als ik in de spiegel kijk en een onverwachte versie van mezelf zie, dan vind ik dat geweldig. Ik doe dat graag voor een rol.”
Je hebt ooit gezegd dat beroemdheid je niet boeit, maar intussen word je overal herkend. Vind je dat erg?
“Ik zou liegen als ik zei dat het me niet intimideert. Toen ik jonger was en beroemd zijn nog heel ver weg leek, had ik gemakkelijk praten. Intussen heb ik door bepaalde rollen te aanvaarden een deel van mijn privacy moeten opgeven. Dat is oké zolang het om mijn werk gaat, en ik geen beslissingen neem uit angst. Ik zal mijn hart en mijn instinct blijven volgen, en proberen om me niet te laten beïnvloeden door alle bijkomende franje. Het moet werk blijven.”
Je schrijft poëzie in je vrije tijd. Zou je ooit een boek of filmscript willen schrijven?
“Ja, ik schrijf poëzie. Dat is een soort therapie, het maakt me gelukkig. Soms evolueren die gedichten tot songs, maar ik vind dat er een groot verschil is tussen poëzie en songteksten. Ik weet niet of ik een boek zou willen schrijven, ik kan mijn aandacht nooit lang bij iets houden en vrees dat ik de draad zou kwijtraken. Een filmscript is een ander verhaal, dat interesseert me. Als artiest kun je verschillende media gebruiken om je uit te drukken en al is acteren mijn eerste liefde, ik ben wel geïnteresseerd in regisseren of schrijven. Ik vind het opwindend om met andere vormen te experimenteren.”
Wat zijn je toekomstplannen?
“In 2020 heb ik non-stop gewerkt. Daarom komen er binnenkort drie films uit, en dat is fantastisch en doodeng tegelijk. ‘Last Night in Soho’ van Edgar Wright wordt iets compleet anders – dat moet je ontdekken. De toekomst is heel opwindend, ik ben er in elk geval opgewonden over!”
