Pijn tijdens het vrijen komt vaker voor dan je denkt. Wat kan je doen als penetratie onaangenaam voelt? We vroegen raad aan een fysiotherapeut.
Over seksuele pijn
Wat seksuele problemen betreft, verkiest de wetenschap kwantitatief penissen boven vulva's. Een onthutsend cijfer benadrukt deze onderzoekskloof: 446 klinische studies voor vrouwelijke seksuele pijn tegenover 1954 voor erectiestoornissen. Deze cijfers werden in 2018 vastgesteld door het Britse tijdschrift THE WEEK, dat medische publicaties opnam in het wereldberoemde instrument PUBMED.
Genitale pijn kan verschillende anatomische gebieden treffen en kan van voorbijgaande aard zijn - omdat het situatiegebonden is - of van lange duur. Ze worden klinisch gedefinieerd aan de hand van het orgaan dat ze veroorzaken: zo spreekt men van vulvodynie voor alle pijn die zich concentreert in de vulva, van vestibulodynie voor pijn die verband houdt met de ingang van de vagina, de overgang tussen de vulva en het vaginakanaal, van vaginisme wanneer penetratie zo goed als onmogelijk is, en tenslotte van dyspareunie wanneer penetratie mogelijk blijft maar pijnlijk is.
Een andere opmerkelijke statistiek leert dat de gerenommeerde Society of American Gynecologists schat dat 75% van de mensen met een vagina te maken heeft gehad met wat de DSM (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Health) beschrijft als 'Genito-Pelvic Pain' of problemen met penetratie. Het belang van dit cijfer wordt ook bevestigd door de heterogeniteit van de leeftijden in de steekproef. Deze moeilijkheden en pijnen lijken zich namelijk in alle leeftijdsgroepen voor te doen en op verschillende momenten in het leven van iedereen met een vagina. En als we een gemeenschappelijke basis voor dit seksuele ongemak willen vinden, is het absoluut noodzakelijk de rol te erkennen die de bekkenbodemspieren spelen, waarvan de ontspanning doorslaggevend is bij de behandeling van de pijn.
Gebrek aan kennis van de intieme zone is een van de hoofdoorzaken van pijn bij penetratie
We stelden Kathleen Bricman, fysiotherapeut gespecialiseerd in perineologie, enkele vragen om de behandeling van seksuele pijn uit te leggen. Volgens haar worden de redenen voor consultatie vaak in verband gebracht met vaginisme. Veel van haar patiënten komen pas langs als ze ten einde raad zijn en wanneer penetratie onmogelijk wordt. Bricman zegt dat de eerste stap in hun behandeling de erkenning van hun aandoening is door deze te benoemen. Dat is vaak een enorme stap vooruit.
Verken je lichaam
Vervolgens presenteert de fysiotherapeut, voordat er met de spieren wordt gewerkt, vaak 3D-modellen van de anatomie van het genitale gebied en de bekkenbodemspieren, om te begrijpen hoe de spieren rond het vaginakanaal werken. Bricman stelt dat een gebrek aan kennis van iemands intieme zone een van de hoofdoorzaken is van moeilijkheden bij penetratie.
Kathleen is ervan overtuigd dat een succesvolle behandeling gebaseerd is op een multidisciplinaire aanpak waarbij verschillende professionals betrokken zijn. Kathleen werkt samen met seksuologen, gynaecologen en psychotherapeuten om haar patiënten te helpen de controle over hun lichaam terug te krijgen. Ze wijst er ook op dat alle leeftijdsgroepen en soorten vrouwen bij een perineoloog komen aankloppen voor vaginisme omdat ze met seksuele pijn worden geconfronteerd.
Oorzaken van bij het vrijen
Wat de oorzaken van vaginale pijn betreft, denkt Kathleen aan slachtoffers van seksueel geweld, aan perineale zwellingen, vaak veroorzaakt door traumatische postnatale stress of een pijnlijk begin van seksuele relaties en tenslotte aan mensen die lijden aan vulvovaginale atrofie, die verband houdt hetzij met vaginale droogheid ten gevolge van de menopauze, hetzij met radio- en chemotherapiebehandelingen. De fysiotherapeut wil er ook blijven aan herinneren dat penetratie niet de enige manier is om seksuele bevrediging te krijgen voor beide partners en dat niet-penetratieve seks een even belangrijke, zo niet belangrijkere rol kan spelen in je seksleven.
Helaas is de sociaal aanvaarde visie op heteroseksuele geslachtsgemeenschap nog steeds te zeer gericht op penetratie
No pain, no gain?!
Bricman benadrukt dat nog te veel mensen pijn accepteren en hun lichaam dwingen penetratie te aanvaarden, zonder dat er sprake is van wederzijdse instemming. Helaas is de sociaal aanvaarde visie op heteroseksuele geslachtsgemeenschap nog steeds te zeer gericht op penetratie als een absolute voorwaarde. Dit blijkt bijvoorbeeld uit de term 'voorspel', waarin we alles wat niet-penetratieve seks is onderbrengen, alsof het ultieme doel toch coïtus is. Daarnaast wordt te vaak geïnsinueerd dat lichtjes pijnlijke geslachtsgemeenschap aanvaardbaar is, als een poging om penetratie te leren kennen. Het lijkt bijna alsof de sportslogan 'No Pain, No Gain!' ook van toepassing is op seksualiteit, terwijl ongewenste seksuele pijn genormaliseerd noch getolereerd zou mogen worden.
Kathleen Bricman wijst erop dat vaginisme slechts één aspect van seksuele pijn is en dat dyspareunie, de pijn die bij penetratie wordt ervaren, een nog veel vaker voorkomende vorm is. Bovendien kunnen bepaalde ziektebeelden intiem comfort beïnvloeden: endometriose, adenomyose, PCOS (polycysteus ovarium syndroom) kunnen allemaal acute pijn veroorzaken in verschillende stadia van de penetratie en zelfs in bepaalde posities.
Zo behandel je pijn tijdens het vrijen
Dilators
De therapie focust op het spiergeheugen van het lichaam. Het gevoel van spierontspanning is nodig om penetratie mogelijk te maken. Hiervoor bestaan oefeningen met dilators, volgens haar vaak de beste manier om weer controle te krijgen over iemands gevoel en om onwillekeurige spierspasmen los te laten.
Clitoraal continent
Ook uitwendige en inwendige stimulatie van de clitoris kan helpen om penetratie aangenamer te maken. Kleine vibrerende speeltjes met een lichte buiging kunnen enorm helpen bij het verkennen van het 'clitorale continent'. Normaliseer ook het gebruik van glijmiddel! Seksuele opwinding mag niet worden gemeten aan de hoeveelheid afscheiding, dus een glijmiddel van goede kwaliteit is een must in je nachtkastje.
OhNuts
Een vrouw die aan penetratiepijn leed, ontwikkelde een aantal zeer speelse en comfortabele, op donuts geïnspireerde tools onder de naam OhNut. Deze beperken de diepte van de penetratie en dienen als een zeer sensuele bufferzone tussen jou en je partner. Ze glijden rond de penis en kunnen worden gestapeld, zodat ze nooit in de weg zitten van je vrijpartij.
Tenslotte is seksueel comfort nog te vaak een mentale last voor vrouwen, maar het zou evenzeer de verantwoordelijkheid van de mannelijke partner moeten zijn. Het is belangrijk om samen op een empathische en open manier te kunnen zoeken naar alternatieve manieren voor (penetratieve) seks.
Adnane Kabaj is de oprichter van de Lovely Sins shop, medeoprichter van IntyEssentials, spreker en 'sex educator'.
LEES OOK: De seksuoloog: mythen en feiten over de seksdokter
