ZEM, een harpiste van Ethiopische afkomst, creëert een nieuw geluid met haar semi-elektrische harp. Ze mengt folk, jazz en trip-hop en heruitvindt hiermee de traditie. Ze blaast haar veelzijdige wortels leven in met polyglotte composities (Frans, Engels, Nederlands). Bekroond vanaf haar eerste optreden, is ZEM een muzikale openbaring die haar Ethiopische erfgoed omarmt terwijl ze haar Belgische identiteit vormgeeft. Dit is haar verhaal, een symbool van een modern en gemengd België, en van haar harp als brug tussen culturen.
Hoe begon je liefde voor muziek – en waarom koos je specifiek voor de harp?
“Zo lang ik me kan herinneren heb ik gezongen en gedanst en heel jong al ben ik zelf songs beginnen schrijven.
Als klein meisje had ik een vriendinnetje waar ik thuis ging spelen. En daar stonden in de huiskamer een aantal harpen, want haar moeder was harpiste in de Opera. Het was echt liefde op’t eerste zicht tussen mij en dat magistrale instrument. En toen ik in de muziekschool een instrument mocht kiezen, was er geen twijfel: de harp!”
Welke invloed heeft jouw Ethiopische roots op je muzikale carrière?
“Ik ben geboren in Ethiopië. Mijn vader heb ik nooit gekend en mijn moeder is gestorven toen ik 3 jaar was. Ik ben toen samen met mijn broer in een weeshuis beland en van daaruit geadopteerd door een Nederlandse vader en een Belgische fransprekende moeder. Toen ik klein was konden mijn broer en ik nog Amharic spreken en zongen we samen Ethiopische liedjes. Maar in de loop van de tijd zijn we die taal verleerd. Ik denk dat de directe invloed van Ethiopië op mijn muziek veelal onbewust is, op het niveau van ritme en klankkleur waardoor ik bv een grote affiniteit heb met genres als Ethio-jazz, Reggae en Tribal.”
Anderzijds, heb ik een tijd gedacht – zoals veel mensen – dat je roots te maken hebben met een geografische plek of een specifieke cultuur, terwijl ik later ontdekt heb dat je echte roots eigenlijk veel meer in jezelf liggen en met je eigen blik te maken hebben. Over dat inzicht gaan heel veel van mij nummers, zoals “J’ai changé mon nom”, “Fear or Love” of “Frame of love” over mijn biologische moeder.”
Jouw muziek is een smeltkroes van invloeden als jazz, blues, trip-hop en dance. Hoe zou je je artistiek creatieproces omschrijven?
“Ik hou van alle muziekgenres van klassieke muziek tot chansons en blues, van jazz tot trip-hop & dance. En in elk genre zijn er nummers die me inspireren. Mijn songs vertrekken vanuit een bepaald gevoel waaruit de tekst en de muziek ontstaat. Ik kan zelf ook niet zo goed verklaren waarom bepaalde gevoelens zich als vanzelf uiten in een bepaalde taal: soms schrijf ik in het Nederlands, soms in het Frans en dikwijls in het Engels.”
Hoe verzoen je traditie en vernieuwing binnen jouw muziek?
“De harp geldt in onze cultuur als het klassiek instrument bij uitstek – en ik heb ook op een heel klaasieke manier harp gestudeerd – uiteindelijk zelfs als privé leerlinge van Susanna Mildonian, één van de belangrijkste Europese harpistes.
Maar harpiste in een groot klassiek orkest sprak me niet zo aan, en ik voelde al vlug de neiging om de harp los te maken uit die klassieke Westerse muziekvisie.”
“En de harp leent zich daar ook heel goed toe. Want het is tegelijkertijd ook een oeroud ”primitief” instrument, dat nog dateert van in de tijd van de grotten. De harp is van in het begin een middel om in contact te treden met de Goden. Met een helende en een sterke spirituele kracht, die veel diepere lagen in ons oproept dan de soms louter cerebrale aanpak van de westerse klassieke muziek. Die manier om met de harp om te gaan was erg bevrijdend.”
“Voor mij is er niet echt een tegenstelling tussen traditie en innovatie, beide zijn organisch met elkaar verbonden: ‘tradition is the preservation of the fire, not the worshipping of the ashes’, zoals Mahler zei.”
Ga je samenwerkingen aan met andere muzikanten? Is er een collab waar je van droomt?
“Ik ben zoals iedereen begonnen met in bands te spelen, maar ik heb vrij snel de beslissing genomen om te proberen om helemaal zelfstandig van mijn muziek te leven – zonder platenfirma’s, producers en ook buiten het klassieke circuit. De sociale media van nu maken een andere benadering van muziek en optreden mogelijk. Do it yourself is een beetje mijn motto – ik doe alles zelf. Ik schrijf de teksten, ik componeer de muziek, ik produceer de ritmes, ik neem op en ik produceer, ik zing en speel harp… Voorlopig is dit mijn insteek, dat neemt op zich al veel tijd in…”
Wat waren de obstakels die je moest overwinnen als vrouw in deze sector?
“Het belangrijkste obstakel dat ik ervaar is dat de (mannelijke?) muziekwereld vooral gelooft in rigide kaders en vaste genres waar je zou moeten inpassen, terwijl ik muziek zie als iets organisch, iets wat leeft en dat – net als het leven – niet in kaders te vangen is . En daarnaast natuurlijk dat je als vrouw heel dikwijls in de eerste plaats op je gender beoordeeld wordt in plaats van op je kunst.”
Welke rol speelt de Belgische cultuur in jouw muziek?
“Harmonie is de verzoening van tegengestelden, zegt Spinoza. En als mens moet je dat ook leren. Ik zit vol tegenstellingen en tegenstrijdigheden. Ik ben zwart van buiten en wit van binnen – ik ben klassiek geschoold maar wil tribalmusic maken en ik moet leren om die tegenstellingen met elkaar in harmonie te brengen en tot een kracht te maken.”
“Ik zie België als een plek te midden van alle Europese culturen, ze spelen allemaal mee in haar geschiedenis. Maar in plaats van dat tot een kracht te maken, maken de politici dat tot een probleem. Dat bepaalt ook erg mijn positie als artieste. Laatst was er een culturele attaché in een belangrijke ambassade helemaal weg van mijn werk, ze wilde een concert van mij organiseren ter plaatse. Maar omdat zij de Waalse culturele attaché was, en ik in Vlaanderen woon, kon dat niet…”
Welke boodschappen wil je overbrengen met je œuvre?
“Ik denk dat het hoofdthema van mijn werk zelfontplooiing is: radikaal je zelf willen en durven zijn. Maar niet los van alles, niet tegen de anderen. Maar vanuit liefde. Liefde in al haar vormen: liefde voor jezelf, liefde voor de Ander, liefde voor de aarde en voor alles wat leeft, en liefde voor de cosmos en voor alles wat is. En tegelijk geloof ik dat die energie die dat alles doordringt een heel vrouwelijke energie is, een leven-barende energie: teder en sensueel, maar ook seksueel en krachtig.”
Wat brengt de toekomst?
“Ik ben volop aan het werken aan een nieuwe voorstelling met allemaal nieuwe songs en een compleet ongeziene visuele aanpak.Ik heb het gevoel dat de nieuwe nummers gaan over hoe mijn hernieuwde innerlijke kracht mijn kijk op de wereld vormt. De turbulente tijden waarin we leven worden bijvoorbeeld heel vaak gezien als apocalyptisch, als de aankondiging van het einde van een tijdperk, terwijl we ze volgens mij ook kunnen zien als de weeën die een nieuwe geboorte aankondigen.
Zoals ik in mijn nieuwe song “Waiting to be born” zing: ‘The Old World is dying and the New World is waiting to be Born.”
Ontdek haar muziek hier.
