Zet je schrap voor een hallucinant cijfer: 70% van alle landen in de wereld hebben nog nooit een vrouw aan het hoofd gehad. In de Verenigde Staten, Italië, Japan en Zuid-Afrika zijn het nog altijd mannen die de scepter zwaaien. ELLE ging op zoek naar de iconische vrouwen die wél aan de macht kwamen als pioniers binnen de politiek. Ze werden democratisch verkozen, botsten tegen glazen plafonds en vooroordelen aan, maar hadden een enorme impact. Toen én nu.
Sirimavo Bandaranaike, Sri Lanka, 1960
Tegenstanders genoeg, deze Sirimavo. Haar man Solomon was premier van het juist gedekolonialiseerde Sri Lanka, waar de Tamil-minderheid zich al roerde. In 1959 werd Solomon thuis neergeschoten. Zijn partij vroeg zijn weduwe Sirimavo om zich verkiesbaar te stellen en zijn plaats in te nemen. Na lang twijfelen aanvaardde ze de benoeming. De pers noemde haar ‘the weeping widow’ omdat ze, overmand door rouw, geregeld in tranen uitbarstte tijdens de campagne. De oppositie sputterde tegen en onderstreepte het stigma rond menstruatie: de premierstoel zou één keer in de maand gereinigd moeten worden. Sirimavo won de verkiezing met grote voorsprong. Ze was de eerste vrouwelijke premier ter wereld en zou vier decennia lang actief blijven in de politiek. Legacy: een meer sociaal Sri Lanka, met Singalees als officiële landstaal. Oh, en dochter Chandrika trad in mama’s voetsporen en werd in 1994 staatshoofd.
Safak Pavey, Turkije, 2011
De 19-jarige studente hielp een vriend de trein op toen die al begon te rijden. Safak viel tussen het platform en de trein, en verloor een arm en een been. Na een langdurige revalidatie bleek Istanbul niet toegankelijk voor rolstoelgebruikers. Ze ging in Londen studeren, want een beperking vond ze geen reden om iets niet te doen. Safak werkte voor de Verenigde Naties en ging op missie als humanitair hulp. In 2011 stelde ze zich kandidaat voor het Turkse parlement, waar vrije meningsuiting en rechten voor minderheden in gevaar waren. In 2017 moest ze ontslag nemen om gezondheidsredenen, maar niet zonder deze tip mee te geven: ‘Vrouwen in de (Turkse) politiek zijn soms geïntimideerd door agressief mannelijk gedrag. Ik niet, want ik ken de internationale standaarden en erken dat ze het vechten waard zijn.’
Peri-Khan Sofieva, Georgië, 1918
Rewind naar het Russische keizerrijk, ergens rond 1884. Van Peri-Khan zijn geen officiële geboortegegevens. Wel stond haar handtekening op de lijst van regionaal verkozenen voor de net opgerichte Georgische republiek, na de val van het tsarenrijk in 1918. Daarmee was ze de eerste verkozen moslima ter wereld, in een land dat meteen werk maakte van democratische verkiezingen, vrouwenrechten en antidiscriminatiewetten. Helaas klopte de USSR drie jaar later aan en zo kwam Georgië in handen van Stalin. Peri-Khan bleef actief als leidersfiguur in haar regio en nam de zorg voor de kinderen van haar broers op zich, toen die de zuiveringen van Stalin niet overleefden. Machtige madame, deze Sofieva.
Ella Koblo Gulama, Sierra Leone, 1963
Ella was de dochter van de koning van het Kaiyamba Koninkrijk, en de vrouw van de koning van het Port Loko District. Na het overlijden van haar vader in 1951 stonden 16 kandidaten klaar om zichzelf tot nieuwe koning te kronen, met Ella als de enige vrouw. Ze behaalde 60% van de stemmen bij de verkiezing onder de stamhoofden. Als vrouw moest ze een pitstop maken bij het Britse House of Commons om pretty please te vragen of ze als vrouw mocht heersen. Het mocht, na nieuwe verkiezingen (waar ze 74% van de stemmen haalde). Queen Ella, of Madame Ella zoals ze werd genoemd, was de eerste koningin die over het rijk heerste. In 1963, na de onafhankelijkheidsverklaring, werd ze verkozen tot de eerste vrouwelijke kabinetsminister in West-Afrika. Hail to the queen!
Johanna Sigurdardottir, Ijsland, 2009
Girl math done right, dat is Johanna, of Saint Johanna, zoals de IJslanders haar noemen. Na het ontslag van premier Haarde bij de beurscrash van 2009 erfde ze een economische soep. Ze ontsloeg de CEO’s van drie banken, verving hen deels door vrouwen en nationaliseerde de failliete financiële instellingen. De ‘Women’s Takeover’, met gendergelijkheid in het kabinet, bevorderde een snel economisch herstel en tilde IJsland naar de top van de wereldranglijst van de Global Gender Gap Index. In 2010 werd het homohuwelijk gelegaliseerd. Johanna en haar vrouw Jonina waren één van de eersten die elkaar het jawoord gaven.
Georgina Beyer, Nieuw-Zeeland, 1999
Waar kunnen we beginnen? Bij het begin. Georgina kwam in 1957 ter wereld en kreeg het mannelijk gender toegewezen. Als afstammeling van de Maori belandde ze als LGBTQ+ lid aan de rand van de maatschappij: ze prostitueerde zich en werd uitgebuit. In 1984 onderging ze haar transformatie en begon ze aan een carrière als actrice, radiohost en activiste voor kinderrechten. Ze heeft heel wat glazen plafonds doorbroken als transvrouw: ze was de eerste Maori verkozen in de districtsraad, de eerste trans burgemeester (1995) ter wereld en het allereerste trans parlementslid (1999) wereldwijd. Ze zet zich in voor rechten van sekswerkers en de LGBTQ+ community. En vond nog tijd om te schitteren in ‘Dancing with the Stars’. En Nieuw-Zeeland blijft pioniers leveren: Jacinda Ardern was de jongste premier in de Nieuw- Zeelandse geschiedenis en nam tijdens haar ambtstermijn zes weken bevallingsverlof. Enkel de Pakistaanse Benazir Bhutto deed haar dat voor. Ardern werd geloofd om haar aanpak van de coronacrisis en de investeringen in het welzijn van de bevolking. In 2023 zette ze een stap terug om meer tijd bij haar gezin te kunnen doorbrengen.
Ellen Johnson Sirleaf, Libië, 2005
‘Ik heb altijd geloofd in mijn eigen potentieel’, zegt Ellen Johnson Sirleaf. Ze overleefde een gewelddadige ex-man, een coup d’état door militair dictator Samual Doe, gevangenschap en verbanning naar Amerika. Na de bloedige burgeroorlog keerde ze in 2003 terug naar Libië om de eerste democratische verkiezingen in het land te overzien. In 2005 stelde ze zich kandidaat voor de presidentsverkiezingen en werd ze het eerste vrouwelijke staatshoofd van Afrika. Libië was er slecht aan toe. Ellen versoepelde handelsembargo’s en werkte de staatsschuld weg. Ze voerde gratis lager onderwijs in en richtte een nationale universiteit op. Op haar schoorsteenmantel? De Nobelprijs voor de Vrede in 2011.
