Brengt de vierdaagse werkweek gelijkheid tussen mannen en vrouwen?

Vorig jaar publiceerde de Women’s Budget Group (WBG), een economisch-feministische denktank uit het Verenigd Koninkrijk, een rapport. Uitgangspunt van de studie: de vaststelling dat vrouwen nog altijd twee derde van de huishoudelijke en opvoedkundige taken op zich nemen. Het rapport onderzocht hoe de balans tussen betaald en onbetaald werk binnen koppels verandert in ongewone situaties. Een pandemie bijvoorbeeld. De WBG ontdekte dat mannen minder werkten tijdens de eerste lockdown, waardoor hun betrokkenheid bij huishoudelijke taken en de opvoeding van kinderen toenam. Die trend keerde om tijdens de tweede lockdown, toen de mannen wél werkten.

Als vrouwen hun extra tijd besteden aan huishoudelijk werk en mannen aan ontspanning, raken de zorgtaken nooit gelijk verdeeld - dr. Sara Reis

“Een kortere werkweek kan ertoe leiden dat mannen meer betrokken zijn bij de opvoeding van hun kinderen, en dat de taken dus eerlijker verdeeld worden,” concludeert dr. Sara Reis, adjunct-directeur van de WBG. “Maar die nieuwe werkorganisatie moet wel deel uitmaken van een bredere visie (...). Een visie die een hervorming van ons systeem op het vlak van ouderschapsverlof omvat. Als vrouwen hun extra tijd besteden aan huishoudelijk werk en mannen aan ontspanning, raken de zorgtaken nooit gelijk verdeeld.”

Niet langer leven om te werken

Een gelijkaardig geluid horen we bij Mélody Coomans, oprichtster van Switch Lab Coaching. Naast een nieuwe werkorganisatie moet er ook een echte mentaliteitsverandering plaatsvinden bij koppels, vindt ze. “Eén ding is zeker: bij een vierdaagse werkweek kunnen mannen het argument van tijdgebrek niet meer aanvoeren,” zegt Mélody. “In elk geval willen steeds meer mannen sterker betrokken zijn bij hun gezinsleven. De dagen dat je je uit de naad werkte om van je boot te genieten als je met pensioen ging, zijn voorbij. De tijd van genieten is nu.”

De reden voor die switch? Volgens de coach is er sprake van een soort doemstemming die samenhangt met de huidige context. De klimaatcrisis, de inflatie en de oorlogen dwingen mensen tot een ‘nu of nooit’-denken. Ze plooien zich terug op zichzelf. In de positieve zin, want ze zijn meer in touch met hun innerlijke, maar soms ook in een meer negatieve zin, wanneer ze zich sociaal gaan isoleren om zich te beschermen tegen de boze buitenwereld. Werknemers willen vandaag niet zozeer rijkdom vergaren, maar gaan op zoek naar echte flexibiliteit. Iets wat de vierdaagse werkweek zou kunnen bieden. Meer tijd voor het gezin voor mannen, minder mentale belasting voor vrouwen. De perfecte win-win?

Net als bij ouderschapsverlof  zijn het vooral vrouwen die voor de vierdaagse werkweek kiezen - Veronique De Baets

Een écht vierdaagse werkweek

Veel hangt natuurlijk af van de vierdaagse werkweek waar we het over hebben. Sinds 21 november 2022 is het in België mogelijk om vier dagen per week te werken met behoud van je fulltime loon. Het enige nadeel is dat je even hard werkt, maar dan in minder tijd. Iemand die 38 uur per week werkt, kan vier dagen aan 9,5 uur per dag aan de slag gaan (pauzes niet meegerekend). Wie 40 uur werkt, zou dan vier dagen van 10 uur maken. Je werkt langere dagen, waardoor vermoeidheid en stress zich opstapelen.

Hoewel werknemers dankzij deze formule meer flexibiliteit krijgen, hebben ze niet meer vrije tijd. En dat is nu net waar werknemers met jonge kinderen naar op zoek zijn. Ouders die hun kinderen niet naar de crèche kunnen brengen en ze weer afhalen, zijn wellicht niet geholpen met langere werkdagen. Veel ambitieuzer is een week waarin je maar vier dagen werkt volgens de normale uren, maar betaald krijgt alsof je er vijf werkt. Om dat te bereiken moet je gewoon de productiviteit opkrikken. Door tijdverspilling tegen te gaan, net als onnodige aanwezigheid en eindeloze vergaderingen.

Steeds meer mannen willen sterker betrokken zijn bij hun gezinsleven - Mélody Coomans

Het belangrijkste probleem? Deeltijds werk

Naast de verdeling van taken en de mentale werkbelasting zou de vierdaagse werkweek ook een grote impact kunnen hebben op de loonverschillen. Volgens Statbel zijn momenteel de meeste deeltijdse werknemers vrouwen (40,7% van de vrouwelijke werknemers), terwijl slechts 11,9% van de mannen een parttime job heeft. Een kanttekening hierbij is dat de hoogst gewaardeerde en bestbetaalde functies de jobs zijn die de meeste uren en de grootste investeringen vragen. Greedy jobs, worden deze banen ook genoemd in de VS. Banen in financiën, management of rechten waar vrouwen bijna geen toegang tot hebben.

Waarom gaan die greedy jobs vaak naar mannen? Vrouwen geven nog altijd als eerste hun carrière op om huishoudtaken op zich te nemen. “Sommige zogenaamde ‘vrouwelijke’ jobs zijn bijna per definitie deeltijds geworden: schoonmaken, thuishulp, verpleging, medisch secretariaat ...”, zegt Veronique De Baets, woordvoerster van het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen. Aangezien deeltijds werk onzekerder is, minder goed wordt betaald en minder doorgroeimogelijkheden biedt, creëert het een inkomenskloof die met de jaren alleen maar groter wordt, tot aan het pensioen. De vierdaagse werkweek zou vrouwen in staat kunnen stellen voltijds te blijven werken en biedt tegelijk meer flexibiliteit. Op één voorwaarde: dat hun partner mee in zee gaat.

“Wie gaat deze vierdaagse werkweek opnemen? Net als bij ouderschapsverlof, tijdskrediet en andere vormen van ondersteuning, zijn het vooral vrouwen die er gebruik van maken,” zegt De Baets. De vierdaagse werkweek biedt bedrijven in elk geval de kans om een sterk signaal uit te sturen. Het is een manier om te pleiten voor een meer inclusieve cultuur. De formule biedt ook een aantrekkelijke setting voor vrouwen om zich professioneel in te ontplooien. In de context van de huidige war on talent niet onbelangrijk.