In trendy koffietentjes moet je tegenwoordig vaker specifiëren dat je géén havermelk wil in je matcha of iced latte. Deze plantaardige drank heeft zijn weg gevonden naar de harten van bewuste consumenten, maar met het toenemende gebruik groeien ook de vragen: Hoe gezond is het om dagelijks havermelk barista bij je koffie te gieten? En kan het zelfs acne veroorzaken? Michaël Sels, hoofddiëtist aan het UZA, leent zijn expertise.
Is havermelk gezond?
"Havermelk is in wezen water en haver gemixt en gefilterd. In één liter havermelk zit best weinig haver, maar het zijn dezelfde vlokken die je eet in granola of havermoutpap," legt Michaël Sels uit. Waar komen alle geruchten dan vandaan dat havermelk, zeker de 'barista'-variant, zo schadelijk is? "Het probleem met havermelk is dat voedingsstoffen zoals vezels eruit worden gefilterd en dat er heel wat toevoegingen in de plaats komen. Denk aan vet om het te doen schuimen, calcium om het te doen lijken op dierlijke melk, en soms stabilisatoren en kleurstoffen. Daarom pleit ik voor een verschuiving weg van de 'namaakversies' van dierlijke producten. We moeten plantaardige drinks als aparte, volwaardige categorie zien," aldus de diëtist.
Hoewel havermelk qua voedingswaarde dicht in de buurt komt van dierlijke melk, zijn er enkele belangrijke verschillen. "De proteïne-inhoud in havermelk is aanzienlijk lager," zegt Sels. "Dit is een uitdaging omdat ons land net de ‘Green Deal Eiwitshift’ heeft ondertekend waarbij we de transitie beloven naar 60% plantaardige eiwitten versus 40% dierlijke om onze gezondheid en de planeet te bevorderen."
De waarheid over olie, suiker en 'schadelijke stoffen'
De haverdrink die je kan opschuimen voor koffie bevat dus olie, maar dat hoeft niet zorgwekkend te zijn. Zogenaamde gezondheidsinfluencers laten zich nochtans dramatisch uit over voornamelijk koolzaadolie, vaak met termen als 'ontstekingsbevorderend' en 'toxisch'. Volledig onterecht, aldus Michaël Sels: "Volgens recent onderzoek zijn onverzadigde vetten beter dan verzadigde vetten. De oliën in havermelk zijn meestal afkomstig van zaden, wat plantaardige, onverzadigde en dus net gezondere opties zijn.”
En wat met suikers? Sommige deskundigen suggereren dat voedingsmiddelen met een hoge glycemische index insulinepieken kunnen veroorzaken, wat kan leiden tot verhoogde talgproductie en acne. Ook dat baart Sels weinig zorgen: "Er zit niet veel suiker in havermelk, en het bevat minder eiwit dan koemelk. Als je merkt dat melkproducten acne veroorzaken, zou havermelk geen probleem moeten zijn. Problemen ontstaan wanneer grote hoeveelheden worden gecombineerd met andere ingrediënten in bijvoorbeeld sterk gesuikerde koffiedrankjes. Er is verder geen bewijs dat havermelk acne veroorzaakt.”
Sels tackelt meteen een andere grote bezorgdheid die rond plantaardige dranken hangt: 'fyto-oestrogeen', een stof in soja die lijkt op vrouwelijke hormonen. "Er was ongerustheid toen soja vrij nieuw was in het Westerse dieet, maar onderzoek toonde aan dat soja in voeding - zoals sojadrank en tofu - helemaal veilig is," verzekert hij. "Bij normale consumptie zijn er dus geen hormonale veranderingen."
Is erwtenmelk een goed alternatief?
Haver- en sojadrink zijn intussen helemaal ingeburgerd, maar er wordt steeds gezocht naar nieuwere, betere alternatieven voor koemelk. Schrik dus niet als je binnenkort 'pea milk' ziet op het krijtbord van je lokale koffiebar. Erwtenmelk (ja, echt) wint fors aan populariteit en zou een goede plantaardige optie zijn. "Erwtendrink bevat net als sojamelk meer proteïnen dan noten- en rijstdranken," beaamt Sels. "Tiptoh is zo'n Belgisch voorbeeld van erwtenmelk, wat nog beter is omdat het lokaal wordt geproduceerd. Het is dus wel zo dat fabrikanten beginnen focussen op het weglaten van toevoegingen voor een 'cleaner' product. Ik hoop dat we in de toekomst volledig kunnen afstappen van die 'mimic' melk en dat we plantaardige drinks minder als vervanging beschouwen."
