Op een druilerige maandagochtend wacht ik in de hal van het Antwerpse MoMu op mijn afspraak met textielconservator Kim Verkens. Het museum is gesloten, maar achter de schermen wordt hard gewerkt. Binnenkort gaat โMode & Interieur. A Gendered Affair.โ van start. De nieuwe expo zet zowel hedendaagse creaties en bruiklenen in de kijker, als enkele historische jurken uit de eigen collectie die momenteel minutieus worden behandeld en klaargestoomd. In een ver verleden liep ik in dit gebouw stage bij Flanders Fashion Institute โ nu Flanders DC โ maar nooit eerder bezocht ik het conservatie- en restauratieatelier van MoMu. Het voelt als de grot van Ali Baba voor mode- en geschiedenisliefhebbers: meters en meters stof, stapels opbergdozen, levensgrote paspoppen en delicate creaties die de tand des tijds verrassend goed, redelijk of helaas nauwelijks hebben doorstaan. Mijn handen hou ik wijselijk thuis, maar mijn ogen glijden over elk silhouet.
Onder spanning
โDeze jurken dateren allemaal uit de periode 1840-1870,โ vertelt Kim terwijl we behoedzaam rond de paspoppen draaien. Meestal werkt ze hier alleen of met hooguit รฉรฉn andere conservator. โTijdens een grondige conditiecheck onderzoeken we of de kleding een maandenlange tentoonstelling aankan, en of er ruimte is voor een conservatiebehandeling.โ Met ruimte bedoelt ze: is er voldoende tijd voor haar eigen petites mains om de klus te klaren of is er extra hulp van buitenaf nodig? Af en toe schakelt het MoMu een externe conservator-restaurator in. โBijvoorbeeld wanneer een kledingstuk te veel lacunes of scheuren vertoont. Of als bepaalde delen uit elkaar gehaald moeten worden om na een reeks correcties weer zorgvuldig in elkaar te worden gezet.โ Een conservatie is altijd zichtbaar, maar minimaal. โElke ingreep is trouwens reversibel,โ zegt Kim. โMet zijdedraad leggen we spansteken, maar als er spanning op komt zal de draad gewoon breken. Daarnaast gebruiken we indien het niet anders kan thermoplastische lijmen, die we door opwarming weer kunnen losmaken.โ
In het conservatie- en restauratieatelier van het Antwerpse MoMu (ยฉ Alies Torfs)
Vouw per vouw
Soms wordt pas laat in het proces duidelijk hoeveel schade er werkelijk is โ een beetje zoals bij de aankoop van een oud huis. De onderkant van de witte tweedelige jurk die Kim me laat zien, was zo verkleurd dat een wasbeurt onvermijdelijk bleek. โNatuurlijk stoppen we zoโn stuk niet in de wasmachine. Eerst testen we of het textiel sterk genoeg is, vervolgens bereiden we een speciaal bad voor met een zelfgemaakte buffersolutie waarin de stof kan weken. Bij dit specifieke stuk bleek het resultaat dubbel: de verkleuring was weg, maar de jurk kwam er volledig verkreukt uit. โWe moesten alle plooien, รฉรฉn voor รฉรฉn, opnieuw vouwen.โ
Textielconservator Kim Verkens werkt aan een historische jurk voor de expo (ยฉ Alies Torfs)
Bij tentoonstellingen als โMode & Interieur. A Gendered Affair.โ hoort ook steeds een ronde historisch vooronderzoek voor de mannequinage. Welke kleur onderrok werd destijds gedragen? Hoeveel volume is er nodig om de jurk naar model te laten vallen? โPaniers maken we altijd zelf,โ legt Kim uit. โHet is belangrijk dat deze zo stevig mogelijk zijn, want ze dragen het kledingstuk en moeten meegaan zolang de expo loopt. Is een stuk te verzwakt, dan blijven we eraf. Sommige zijdes bijvoorbeeld zijn zo verweerd dat het niet verantwoord zou zijn om ze op een pop te draperen. Die laten we dan rusten in het depot of gebruiken we voor onderzoek naar betere bewaarmethodes.โ
Totaalplaatje
De historische silhouetten die Kim onder handen neemt, vormen slechts een deel van de nieuwe expo die de relatie tussen mode en interieur verkent door een gendergerichte lens. Ze illustreren het burgerlijke huiselijkheidsideaal uit de tweede helft van de 19de eeuw: terwijl de man buitenshuis de kost verdiende, was het de vrouw die het huis tot leven bracht. Volgens MoMu-curator Romy Cockx decoreerde zij niet alleen de woning met gedrapeerde stoffen, handwerk en allerlei snuisterijen, maar was ook haar lichaam overladen met lagen textiel, waardoor ze leek op te gaan in haar interieur. โLater zien we dat mannelijke vormgevers, zoals een Henry van de Velde, zich afzetten tegen die decoratieve overdaad,โ legt Romy uit. โVilla Bloemenwerf, het huis dat hij deelde met pianiste Maria Sรจthe, is daar het perfecte voorbeeld van en geldt als een van de eerste Gesamtkunstwerken ter wereld. Van de Velde streefde naar eenvoud. Hij stemde de art nouveau van de woning en de jurken van zijn echtgenote op elkaar af.โ Toch was Sรจthe geen passieve muze, benadrukt Romy. โZe volgde de verbouwingswerken van nabij op, tekende de tuinen uit, ontwierp mee het behangpapier en was actief betrokken bij de creatie van haar kleding.โ
Botter, AW 2022-2023 (ยฉ Elie Benistant)
Het huis als thuis
โMode & Interieur. A Gendered Affair.โ maakt een sprong van Henry van de Velde over modernisten als Lilly Reich en Le Corbusier tot een aantal hedendaags ontwerpers die de afgelopen decennia interieurelementen in hun beeldtaal hebben verwerkt. Naast Cockxโ favoriete trio โ Ann Demeulemeester, Martin Margiela en Raf Simons โ komen ook andere grote namen aan bod. Denk aan het pak met ingeweven parketmotief van Walter Van Beirendonck (lente-zomer 2014), de top uit gerecycleerd tafelkleed bij Marine Serre (herfst-winter 2020-2021) of Hussein Chalayans baanbrekende โAfterwordsโ-collectie (herfst-winter 2000-2001), waarin stoelen tot koffers transformeren en een salontafel zich ontvouwt tot een houten rok. โOp het eerste gezicht lijken sommige creaties gimmicky,โ zegt Romy. โMaar ze raken aan een diepere laag: de kwetsbaarheid van het huis als thuis. Een plek waar comfort, veiligheid en privacy samensmelten. Wat gebeurt er als die geborgenheid wegvalt? Als je gedwongen wordt om je huis te verlaten: wat neem je mee en wat laat je achter?โ
Marine Serre, AW 2020-2021 (ยฉ Catwalkpictures)
De expo sluit ook aan bij de bredere trend van modemerken die hun aanbod uitbreiden naar homeware. โAls je fan bent van de stijl van een label of ontwerper, dan trek je die natuurlijk graag door in je interieur,โ aldus Romy. โWat me verraste, is hoe ver die brandingstrategie teruggaat in de tijd โ zelfs tot bij Paul Poiret. Het bewijst maar weer hoe de geschiedenis ons helpt om het heden in perspectief te plaatsen.โ
โMode & Interieur. A Gendered Affair.โ Nog tot 3 augustus. momu.be
