“Wat schaft de pot vandaag? Geef mij maar een bordje chili con carne!” Ik sta in de wachtrij aan een food truck in hartje Londen, voor mij wordt een man in onberispelijk livrei als een koning bediend. Zijn toupetje glanst van de brillantine en nooit zag ik beter geboende schoenen. Hij draait zich om en ik besef wie dit chili minnende heerschap werkelijk is: ik sta oog in oog met Mister Carson!
Wie? Mister Carson, de almachtige butler uit Downton Abbey. Dat we samen lunchen, is eigenlijk weinig verwonderlijk: we bevinden ons in de mobiele cantine van Engelands meest ordentelijke filmset. Voor de leken: de Britse TV-reeks brengt het wel en wee van de aristocratische Crawley familie en haar personeel aan het begin van de vorige eeuw. De wereld maakte in 2010 voor het eerst kennis met de avonturen van Lady Mary, Lady Edith, Lady Rose en hun trouwe butler. Vijf jaar en evenveel seizoenen later is er geen stoppen aan de populariteit van de serie: tientallen awards verdringen zich op de fictionele schouw van het ondertussen wereldberoemde landhuis. Een schouw die binnenkort netjes wordt afgestoft en opgedoekt: het zesde seizoen, dat bij dit schrijven wordt ingeblikt, is meteen ook het allerlaatste van de reeks. Gedaan dus met flirterige theekransjes, jachtpartijtjes en statige diners. Doof de haardvuren, berg het zilverwerk op en stuur het 20-koppige huishouden de laan uit… Maar niet zonder een laatste duik in het piekfijne universum van Downton Abbey. Een duik in de kostuumafdeling meerbepaald, waar costume designer Anna Robbins ons door kilometerslange kledingrekken vol pluimen, kralen, tiara’s en ander retro leuks gidst. Het zal je immers niet verwonderen dat perfectie ook off-screen de norm is in een wereld waarin de glans van het kleinste theelepeltje je reputatie kan maken of kraken. Vandaag krijg ik een snelcursus in lady dressing:
Schattenjacht
Een TV-garderobe als die van Downton Abbey, begint eigenlijk met een gigantische zoektocht. In de maanden voor de opnames kamt Anna heel Europa uit, op zoek naar originele vintage vondsten. Soms heeft ze geluk en tikt ze volledige kledingstukken op de kop, meestal gaat het echter om fragmenten –sjaals, kragen, mouwen of een eenzame jurk: “We jagen op mode die bijna een eeuw oud is, logisch dat het niet meer heel is.” De jacht naar authentieke stukken wordt trouwens steeds moeilijker. “Het is niet zo dat de stock wordt bijgevuld, verdelers worden steeds exclusiever. Ik werk met specifieke winkels en gespecialiseerde vintage hunters, geen fake gedoe voor ons: we herkennen meteen of iets origineel is of niet. Bepaalde markten, neem nu Parijs, zijn verzadigd, anderen, zoals Schotland, zijn nog onontgonnen terrein.” De zolders van Schotse kastelen vormen een ware grot van Ali Baba voor costume designers, zo blijkt.
Authenticiteit is enorm belangrijk. “We maken geen looks uit gloednieuwe stoffen en huren al zeker geen kostuums. Er bestaan voor dat laatste gespecialiseerde bedrijven, maar dat vermijden we: het risico een stuk terug te vinden in een andere productie is gewoon te groot.” Eens er voldoende materiaal is verzameld, kan Anna beginnen ontwerpen op basis van het script. “Ik teken bijvoorbeeld een volledige look uit –jurk, jas, hoed, schoenen- voor een buitenscène en dan proberen we die in elkaar te knutselen op basis van de vele vintage fragmentjes die we hebben.” Patchwork op het hoogste niveau eigenlijk. “Soms hebben we jurken in één stuk, maar die zijn ondertussen honderd jaar oud, dus moeten ze volledig met een nieuwe, stevigere stof worden gedoubleerd. Er kruipt ook heel veel werk in restauratie, we hebben zelfs één specialist die zich enkel bezighoudt met het herstellen van antieke kralen –razend populair in de tijd van Downton Abbey.”
Bijkomende uitdaging is de maat: aan het begin van vorige eeuw waren vrouwen een pak kleiner dan nu. “Dat is meteen ook de reden waarom kleine vrouwen gemakkelijker iets van hun gading vinden in vintage winkels”. Heel vaak moeten originele jurken en jassen dus worden verlengd. Een uitzondering op al die regels is de bruidsjurk die Lady Rose aan het einde van seizoen vijf droeg. “Ik word altijd een beetje emotioneel van dat stuk, het is een mooi verhaal: via een hunter ontdekte ik een nooit gedragen, gouden bruidsjurk uit het begin van de jaren twintig. Het ding zat zelfs nog in haar originele inpakpapier! Hoogstwaarschijnlijk was het bestemd voor een oorlogsbruid, die haar verloofde nooit van het front zag terugkeren. We vonden dat door en door triest en wilden het toch een happy end geven met het huwelijk van Rose. Het gekste is nog dat hij tot ieders verbazing ook exact de maat van actrice Lily James bleek te zijn: je hebt echt maar één kans op een miljoen om zoiets tegen te komen, een beetje griezelig eigenlijk!”
Anna kan ook niet in het wilde weg aan haar looks beginnen, uiteraard tellen de verhaallijn en het karakter van elk personage ook mee. Zo maakt ze voor de harde Lady Mary vooral scherpe looks met veel grafische lijnen en kan ze voor de dramatische Lady Edith wild gaan met prints. Je moet ook rekening houden met de sociale realiteit van toen: dienstmeisjes konden zich financieel niet veroorloven te experimenteren met trends, ook al zie je ook hun look evolueren in de reeks, en zaken als make-up waren voor hen gewoon not done. Op een brutale keukenmeid na, zal je in Downton dus geen personeelslid met gestifte lippen spotten.”
Van Titanic naar Tutankhamon
Ik spot tussen twee opnames door wél een paar keukenmeiden met sneakers onder hun sobere uniform en een IPad die uit hun perfect gestreken schortje steekt. Nooit zin om zelf de teugels te laten vieren en een kleine, moderne toets tussen de rekken te verstoppen? “Neen, in andere producties mag dat al eens, maar hier ligt de nadruk echt op historisch correcte spullen. Zelfs de weinige lingerie die je te zien krijgt, is vervaardigd uit origineel kant en volgt de toenmalige trend van een zo plat mogelijke boezem –een jongensachtig silhouet als tegenreactie op het korset. Daarbij komt nog dat de reeks zich in een heel rijke periode afspeelt: hij begint in 1912 bij het zinken van de Titanic en loopt tot ver in de twenties. Dat geeft op zich al voldoende materiaal om mee te spelen. We evolueren van Edwardiaanse looks naar de frivole flapper dresses, zien hoe vrouwen en personeel zich emanciperen: Mary verschijnt op een bepaald moment in rijbroek op een paardenrace, een groter modieus én sociaal statement bestond niet in die tijd. Veel vrouwen in broek zal je echter niet meer te zien krijgen, dat werd pas in de jaren dertig helemaal acceptabel.
Er was ook een microtrend in 1926 om plots rokken op knielengte te dragen: een schande was het! Zover zijn we nog niet in de fictieve Downton jaren, maar ik kijk er alvast naar uit. Verder hadden ook specifieke gebeurtenissen invloed op het modebeeld. In 1923 werd het graf van Tutankhamon ontdekt en plots droeg iedereen Egyptisch geïnspireerde prints. Hetzelfde geldt voor de jazzmuziek, die als een bom insloeg: het was erg ritmisch en beweeglijk, waardoor vloeiende stoffen populair werden en men plots heel veel kralen wilde dragen. Dansende kralen hadden een glitterend discobal effect, en dat vonden meisjes ook al in de jaren twintig leuk. Girls will be girls…” Over glitter gesproken: hoe zit het met de tiara’s in de reeks? “Die zijn echt! We halen ze allemaal bij eenzelfde juwelier –je moet consistent dezelfde blijven gebruiken, want het waren in die tijd familiestukken die door alle dames in het gezin werden gedeeld. Als we ze nodig hebben, komt een assistent ze afleveren, omringd door twee enorme bodyguards die het kleinood niet uit het zicht verliezen. Best intimiderend voor de actrice in kwestie…”
Ook intimiderend voor Anna en haar team: de jongste dames en heren in de reeks. “Zij worden allemaal door een tweeling vertolkt, waardoor we hun looks altijd in tweevoud moeten maken. De Georges zijn vier jaar oud, de Marigolds zijn drie en de Sybills zijn zes. Ze zijn trouwens de grootste diva’s op de set: als één van hen weigert een hoedje of jasje voor de camera te dragen, terwijl hun broer of zus dat een half uur eerder wél accepteerde, ben je gezien. Probeer dan maar eens een dialoog aan te gaan. In die zin zijn zij verantwoordelijk voor de meeste kledingbloopers in de reeks. Ze tolereren ook geen jeukende of slecht zittende stoffen, ik mag het horen als iets hen niet aanstaat!”
Een moustache bords en échte lady’s maids
Vandaag lopen er trouwens meer kinderen rond op de set –“we filmen een schoolscène”. Wij volgen een horde jongens in korte broeken en kniekousen richting de figurantenloods, waar het krioelt van de “extra’s”. “Hier vinden de fittings plaats, tegen volgende week moeten zo’n tweehonderd figuranten strak in het pak worden gestoken voor een gigantische groepsscène. “Voor hen zijn we minder streng op authenticiteit: we gebruiken hier en daar stukken uit de jaren dertig en veertig, die vind je gemakkelijker en ze zijn beter bewaard. Hier geldt wel hetzelfde probleem als bij de hoofdacteurs: omdat mensen toen kleiner waren, nemen we geen torenhoge of extreem brede extra’s aan. We kunnen het ons niet veroorloven elk stuk op hun maat te zetten.” Leuk extraatje voor de mannen: zij mogen elk langs het “moustache” bord om zich een harige bovenlip aan te meten.
Over snorretjes gesproken: die worden met veel liefde vervaardigd in de Hair & Make-up Truck, een paradijs voor fans van het betere kapwerk. “Alle hoofdactrices dragen een pruik, de haardracht van toen is gewoon te ingewikkeld en veeleisend voor onze moderne kapsels. Elk personage heeft haar eigen exemplaar, vervaardigd uit echt mensenhaar. Mispak je niet: deze kunstwerkjes zijn duizenden euro’s waard. Het is ook niet zo dat er voor elk kapsel een ander haarstuk bestaat, wel worden dezelfde pruiken voor elke scène in de gevraagde coupe gezet. Eigenlijk heeft elk personage écht een eigen lady’s maid, een kapster die enkel en alleen verantwoordelijk is voor haar pruik en die krult, vlecht, opsteekt, ontwart, elke avond met shampoo wast, enzovoort. Reken ongeveer een uur gepruts voor een opgestoken kapsel en een half uur ontrafelwerk om een bedklare coupe te maken –vrouwen sliepen nooit met hun lokken helemaal los.” De moeilijkste stijl is de Edwardiaanse snit van Lady Violet, de grootmoeder in de reeks: zij heeft lokken van bijna twee meter, die helemaal moeten worden ingekamd. Mary heeft dat weer de meest eenvoudige: een bob die laag in de nek valt. “Een zogenaamde shingle bob, je zou versteld staan van de hoeveelheid verschillende bobs die er bestonden. Wij hebben deze versie gekozen omdat hij toen al erg edgy was en omdat actrice Michelle Dockery eigenlijk lang haar en een lage haarlijn heeft, dit was de beste manier om dat te camoufleren.”
Pruiken van onschatbare waarde, tiara’s, exclusieve vintage: er gaan grote budgetten gepaard met deze TV-garderobe, al was dat niet altijd het geval. “In de begindagen van de reeks had niemand op het huidige succes durven inzetten. Een kostuumdrama zou slechts een nichepubliek aanspreken, zo werd geredeneerd. Tot ieders verbazing groeide de serie wel uit tot wat het vandaag is en kunnen we op een groter budget rekenen. Ikzelf vind het dan weer logisch: de impact van televisie is tegenwoordig net zo groot als die van films. Met dank aan online streaming heeft het een groter bereik en trekken goede acteurs en producenten er al lang hun neus niet meer voor op. Specifiek voor TV-kostuums zie ik ook een evolutie: ze hebben wel degelijk invloed op de modewereld. Kijk maar naar Game of Thrones of Mad Men, die elk seizoen wel een designer inspireren. Ook Downton Abbey heeft een niet te miskennen impact: het is tegenwoordig weer sexy om in perfect maatpak op te duiken en ik voel een opvallende terugkeer naar de silhouetten van de jaren twintig.” Wat gebeurt er met al deze looks eens de reeks ten einde is gekomen? “Het kan alle kanten uitgaan: ze worden verkocht aan eerdergenoemde kostuumfirma’s of gaan de filmarchieven in en worden ooit misschien tentoongesteld. Ikzelf hoop alvast op dat laatste, ik heb het gevoel dat er een leven is na Downton Abbey!” Ik hoop ondertussen stiekem op een grootse, hoogst onwaarschijnlijke uitverkoop-aan-kleine-prijsjes: tijdens een onbewaakt moment paste ik een gouden mantel van Lady Edith en die blijkt, net als de berucht Lady Rose bruidsjurk, helemaal authentiek én perfect in mijn maat te zijn. Magisch en een beetje griezelig: dit moet straks in mijn kleerkast hangen!
Ontdek hier nog meer beelden van Downton Abbey achter de schermen...
(Beeld: Eva Vlonk)
