Weinig vrouwen gaan zorgeloos hun (eerste) bevalling tegemoet. De schrik voor deze fysieke uitdaging zit er vaak in en bovendien doen heel wat horrorverhalen de ronde die de angst voor bevallen alleen nog maar versterken. Vooral de beruchte episiotomie, beter bekend als “de knip”, jaagt aanstaande moeders de stuipen op het lijf. Hoe zit het nu eigenlijk echt? Wij vroegen het aan Christine De Bremaecker, perinataal kinesitherapeut en seksuoloog bij beCOCOONed.
Wat is een episiotomie?
Een episiotomie is een chirurgische handeling waarbij tijdens de bevalling met behulp van een speciale schaar een insnijding van enkele centimeter wordt gemaakt in het perineum -de zone tussen vagina en anus- om de beschikbare opening groter te maken voor de baby. Op het moment zelf is dit altijd pijnloos dankzij epidurale of lokale verdoving. De vrouw zelf voelt er eigenlijk niets van. Er zijn verschillende soorten knip, afhankelijk van de richting waarin ze worden gezet, maar steeds gaan ze door meerdere weefsels: huid, onderhuids weefsel, vaginawand en spieren van de bekkenbodem. Het wordt enkel gedaan op het hoogtepunt van de bevalling en gebeurt daarbij steeds tijdens een contractie, wanneer het perineum uitgetrokken en zo dun mogelijk is.
Waarvoor is een episiotomie nodig?
Eerlijk, niémand -moeder noch dokter- ziet het idee van een schaar down under zitten, maar soms is het noodzakelijk voor de gezondheid van baby of moeder. Het gaat om specifieke situaties waarin de gezondheidsrisico’s te groot worden.
Zo wordt er geknipt om spontane scheuren in het perineum te vermijden. Opgelet: het gebeurt wel vaker dat er een klein scheurtje voorkomt tijdens het bevallen, dit kan achteraf genaaid worden, maar er zijn daar graden in en als de aanwezige experts oordelen dat die scheur te ernstig zou worden, kunnen ze beslissen manueel in te grijpen. Een scheur van de vierde graad kan later immers tot heel wat complicaties leiden, zoals schade aan de anale sluitspier of de spieren van de urinewegen, wat incontinentieproblemen veroorzaakt. Soms is de moeder ook uitgeput door een lange en zware arbeid en kan een knip alles wat sneller helpen gaan.
Een andere reden om te knippen, is de gezondheid van de baby. Soms duurt het persen gewoon te lang of is het hoofdje te groot, waardoor het kindje in ademnood dreigt te komen. De ingreep kan op zo’n moment levensreddend zijn. In andere gevallen moet de gynaecoloog bepaalde instrumenten, zoals een tang, gebruiken en ook daarvoor is een episiotomie vereist.
Wat zijn de gevolgen van een episiotomie?
Op het moment zelf voel je er niets van, maar eens alle verdoving is uitgewerkt kan je een knip als bijzonder pijnlijk ervaren, en dit tot lang na de bevalling. Ten eerste geneest het trager dan een spontaan scheurtje -zolang het niet om een ernstige variant gaat weliswaar- omdat er vier weefsels moeten herstellen. Achteraf zit je ook met littekenweefsel, dat indien slecht verzorgd gevoelig zal zijn tijdens het vrijen. Veel vrouwen klagen tot een jaar na de ingreep dan ook van pijn tijdens seksuele betrekkingen -ook wel dyspareunie genoemd.Met de tijd zal het weefsel echter soepeler worden en trekt ook de pijn weg, maar je moet dus wel geduldig zijn. Bovendien wordt een episiotomie ook geassocieerd met verzwakte bekkenbodemspieren, wat op termijn tot vervelende kwaaltjes kan leiden.
© Shutterstock
Hoe genees je van een episiotomie?
Toch een knip gekregen? Wees gerust, je leven is niet voorbij. Het herstelproces is zwaarder dan voor een spontaan scheurtje (sommige vrouwen hebben ook helemaal niets en komen quasi “intact” uit de bevalling) en je perineum en bekkenbodemspieren zijn inderdaad gevoeliger, maar er valt wel degelijk iets aan te doen.
De eerste dagen na de bevalling is het RISE-principe van toepassing: Rust, Ijs tegen de gevoelige zone, Compressie, Elevatie door je bekken tijdens het liggen iets hoger te houden door middel van een kussentje bijvoorbeeld. Spoel de wonde ook grondig met water, zeker na een toiletbezoek.
Eens de hechtingen vanzelf loskomen, is het een goed idee om het litteken te masseren met speciale olie. Dit zal het sneller soepeler en dus ook minder gevoelig maken. Je kan het zelf doen of beroep doen op een perinatale kinesist of vroedvrouw.
Daarnaast is het ook cruciaal -en dat geldt eigenlijk sowieso na een natuurlijk bevalling- om bekkenbodemreëducatie te volgen bij een kinesist. Niet alleen bevordert beweging je bloedsomloop wat op zijn beurt een snellere genezing in de hand werkt, je leert ook je spieren langzaam aan opnieuw te trainen en sterker worden, waardoor je geen angst moet hebben voor kwaaltjes als incontinentie of verzakking. (Leuk extraatje: je traint er ook keihard je buikspieren mee en krijgt een betere houding, drie vliegen in één klap!)
Hoe groot is de kans op een episiotomie?
Het is een praktijk die vroeger erg vaak, soms zelfs automatisch, werd uitgevoerd door verloskundigen -en daar ligt de controverse in. In België lagen de cijfers zelfs hoger dan in andere Europese landen, maar de laatste tien jaar zijn die drastisch gedaald. Lange tijd heerste immers het idee dat een spontane scheur veel dramatischer gevolgen zou hebben, maar onderzoek heeft de gradaties daarbinnen in kaart gebracht, en aangetoond dat dit vaak niet het geval was, integendeel. De meeste dokters vermijden het tegenwoordig liever en ook vanuit overheden wordt aangedrongen om het enkel uit te voeren mits dringende medische nood. Ook de Wereldgezondheidsorganisatie schaart -no pun intended- zich daarachter.
Het WHO voerde de laatste jaren trouwens een actief beleid tegen zogenaamd obstetrisch geweld tijdens een bevalling. Het kan gaan om verbaal of fysiek geweld in de vorm van bijvoorbeeld duwen, knijpen, slaan òf ongevraagd een episiotomie uitvoeren. Jarenlang werd het trouwens uitgevoerd zonder dat de vrouw, die toch compleet verdoofd was, er weet in had. De laatste jaren durfden steeds meer vrouwen zich daar over uitspreken, al heerste er lange tijd een taboe over. “De meeste vrouwen beseffen zelfs niet dat ze mishandeld werden,” aldus De Bremaecker. “Ze komen bij mij uithuilen, soms zelfs een jaar na de bevalling, en wijten het trauma aan hun eigen zwakte. Hallucinant.” Hoe dan ook, het wordt steeds meer publiekelijk veroordeeld enerzijds, en medisch personeel is beter geïnformeerd over de verschillende opties anderzijds. Resultaat: het komt minder en minder vaak voor. Het beleid verandert in de meeste ziekenhuizen en in landen waar de cijfers openbaar worden gemaakt, Frankrijk heeft bijvoorbeeld een ranking van het aantal gevallen per ziekenhuis, zien we dat het aantal uitgevoerde episiotomieën erg laag ligt.
Opgelet, denk nu niet dat een knip automatisch gelijk staat aan mishandeling! In dringende gevallen is het vaak de enige levensreddende optie en kan het zowel baby als moeder voor veel erger behoeden. Zolang een vrouw duidelijk geïnformeerd wordt en bewust is van wat er gaande is, wordt er correct gehandeld. Ben je toch bang voor een episiotomie? Praat erover met je gynaecoloog en overloop samen de opties die je hebt.
(Tussen haakjes: als je echt last hebt van angsten, moet je daar sowieso over praten met je arts. Een bevalling is heus geen horrorshow en heel veel vrouwen houden er juist fijne herinneringen aan over. Voor het goede verloop van een geboorte is het trouwens erg belangrijk dat de moeder rustig en ontspannen is. Informatie vergaren, gesprekken met de experts, massages, bepaalde vormen van yoga en pilates kunnen je helpen: zoek uit wat jou kan helpen relaxen. Wil je trouwens een realistisch beeld van een bevalling? Actrice Shay Mitchell zwierde de hare integraal op YouTube!)
Postnatale kine is sowieso aangewezen na elke natuurlijke bevalling. © Shutterstock
Kan je een knip voorkomen?
Er zijn een paar trucjes om je perineum extra soepel te houden, zoals massages in de weken voor de bevalling, prenatale kine en op het moment van de arbeid zoveel mogelijk in beweging blijven en warmte tegen de bekkenbodem aan te brengen. Ook de verloskundige zelf kan bepaalde zaken doen, zoals het hoofdje van de voorbijglijdende baby op een bepaalde manier omhoog houden zodat het minder druk uitoefent. Desondanks ben je nooit “veilig”. Als je baby te zwaar blijkt te zijn, als het persen maar niet wil lukken, als een instrumentale bevalling nodig blijkt, etc. wordt het eigenlijk onvermijdbaar. Er zijn ook bepaalde factoren die de kans op een knip vergroten -zou zou die bij Aziatische vrouwen en erg zware patiënten groter zijn.
Er bestaan ook bepaalde “gadgets” die de vagina zouden voorbereiden een bevalling, zoals de momenteel erg populaire Epino. Dat is een soort ballonnetje dat je inbrengt en steeds verder kan opblazen om je vagina-opening en het perineum te trainen. Experts zijn het echter oneens over deze methode: het kan het hele zaakje inderdaad soepeler maken, maar anderzijds ook té veel uitrekken waardoor je na de bevalling met een reeks andere klachten zit opgezadeld.
Wat bij een volgende bevalling?
Stel, je hebt een episiotomie ondergaan, wil dit zeggen dat je automatisch één nodig hebt voor een volgende bevalling? De kans dat de druk op het perineum te groot wordt is inderdaad groter, zowel na een knip als een ernstige spontane scheur, al heeft ook de manier waarop de wonde werd verzorgd een grote impact. Is het littekenweefsel mooi soepel, dan zou je het kunnen vermijden.
Tegelijk spelen ook de externe factoren hier een rol -het feit dat je (opnieuw) een zware baby hebt, bijvoorbeeld.
Heeft dit artikel je geholpen? Hier is nog een taboe voor (aanstaande) jonge ouders: hoe zit het met seks na de bevalling?
